Start: Visieontwikkeling en rechtvaardig leiderschap

1 oktober om 17:00 tot 2 oktober om 17:00

Onderzoek wat je raakt, ontdek wat je te doen staat

Rechtvaardig leiderschap draait om zelfonderzoek en visieontwikkeling. Deze leergang is voor leiders die zien dat hun organisatie tekortschiet in rechtvaardig handelen en daar iets aan willen doen. Je oefent je in ethica, het onderzoek naar het goede leven, en laat je daarbij inspireren door de klassieke filosofie, mythologie en poëzie. Je spreekt niet alleen je ratio aan, maar ook je gevoel en je verbeeldingskracht. Je ervaart hoe filosofie, kunst en verhalen jou en je organisatie in beweging kunnen brengen. Met hoofddocenten Jan Ewout Ruiter en Luuk Stegmann, en gastdocenten Jos Kessels, Moïra Müller, Marthe Kerkwijk, Kiki Verbeek en Marjan Slob.

Weten wat je wilt, op goede gronden

Weten wat je wilt is niet altijd makkelijk. Mag je niet doen waarvoor je bent aangesteld? Ontbreekt het de organisatie aan richting? Doe je te vaak wat je niet wilt? Vinden je collega’s dat je niet moet zeuren? En áls je weet wat je wilt, wat zijn dan je argumenten? Zijn ze legitiem? Hoe toets je dat?

Schiet je organisatie tekort in rechtvaardig handelen? Wil je een stap verder dan de mensen om je heen? Laat je jezelf thuis als je naar je werk gaat? Durft je organisatie nooit wat? Stap je te weinig naar voren? Soms weet je heel goed wat er aan schort. Maar krijg de organisatie maar eens in beweging. Hoe creëer je de speelruimte die nodig is, voor jezelf en voor anderen?

Doelgroep

Deze leergang is ontworpen voor leiders die als taak hebben hun organisatie richting te geven in rechtvaardig handelen en die zien dat hun organisatie daarin wat heeft te winnen. Het zijn veelal managers, bestuurders, vakspecialisten, adviseurs en zorgverleners die complexe processen begeleiden en veel verantwoordelijkheden hebben. Zij nemen geen genoegen met het reguliere aanbod aan managementopleidingen. Ze willen leren hoe ze duurzaam kunnen werken aan de ontwikkeling van rechtvaardig leiderschap. Zij zien dat ze een aandeel kunnen hebben in verandering en dat hun waarden daar een rol in spelen. De combinatie van zelfstandig denken met filosofie, kunst en verbeeldingskracht spreekt hen aan.

In een notendop

Kijk je vaker weg dan je lief is? Ontbreekt het je aan bondgenoten op je werk? Heb je last van het korte termijn-denken in de top? In deze leergang onderzoek je ongemak. Je maakt het productief, een vertrekpunt voor actie. Je scherpt je waarneming, bevrijdt je denken en verwoordt wat voor jou van waarde is. Je werkt aan de ontwikkeling van persoonlijk en rechtvaardig leiderschap, gegrond in ratio, gevoel én verbeeldingskracht. Zo kom je tot een goed onderbouwde visie. Je werft mensen voor je idee en de organisatie krijgt richting. Je maakt rechtvaardigheid zichtbaar. Je doet recht aan jezelf en aan het geheel. Je hebt oor voor het ongezegde. Je predikt niet, maar overtuigt toch. Je werkt aan de ontwikkeling van rechtvaardig leiderschap in het klein én in het groot. In persoonlijke werkrelaties én in het handelen van een organisatie. Bij interne keuzes én als er maatschappelijke gevolgen op het spel staan.

Inspiratiebronnen

De leergang put uit de traditie van de klassieke Griekse filosofie met haar accent op rechtvaardigheid, praktische wijsheid, het poëtisch argument (het argument dat er in je leven het meest toe doet), het zoeken naar de juiste maat om zo het goede te doen, het belang van de gehele context onder ogen willen zien. Door gebruik te maken van film, poëzie en andere kunstvormen wordt zichtbaar wat vaak verborgen blijft.

Resultaten

Je overtuigt mensen door je met wervende kracht verwoorde visie. Je scherpt en oefent je leiderschapskwaliteiten: je onderbouwt je oordeel, je kent jezelf, je doet recht aan complexiteit, je draagt aantoonbaar bij aan rechtvaardig handelen van je organisatie. Je visie overtuigt en staat voor moed, maat, verstand. Resultaten die deelnemers formuleerden: Je weet wat je wilt, op goede gronden. Je gezag is gebaseerd op de kwaliteit van je visie.

Programma

De leergang kenmerkt zich door hedendaagse toepassingen van het denken van de klassieken én door aandacht voor kunst, voor het ongezegde en verbeeldingskracht. De bijeenkomsten beginnen op dinsdagmiddag om 17.00 uur en eindigen op woensdagmiddag om 17.00 uur.

Module 1: dinsdag 1 en woensdag 2 oktober 2024
Mythos en logos, een ongelijk paar
Is het regelmatig veel te ingewikkeld? Lijkt ethische reflectie taboe op jouw werk? Worstel je met het conflict tussen de letter en de geest van de wet?
In deze eerste module maken we kennis. We introduceren de tafelrede en de waarde van een dragend idee. We verkennen mythos en logos, twee belangrijke bouwstenen van de eidoskoop of het kralenspel, aan de hand van poëzie. We bekijken de opbouw van de eidoskoop. Tafelredes van de docenten.

Module 2: dinsdag 29 en woensdag 30 oktober 2024
Aan de kluit kent men de akker
Is linksaf net zo goed als rechtsaf? Doe je te vaak wat je niet wilt? Ben je onzeker over je motieven?
Goed leven vergt zelfonderzoek. Dat begint bij een persoonlijke ervaring. Wat betekent dat? We onderzoeken verontwaardiging als morele emotie en de betekenis daarvan. Hoe is verontwaardiging moreel te toetsen en in vorm te brengen? Aandacht voor je pitch. Tafelredes. Gastdocent: Kiki Verbeek – Het verwoorden van hetgeen er nodig is.

Module 3: dinsdag 3 en woensdag 4 december 2024
Schijn en wezen – de grotmythe van Plato
Laat je jezelf thuis als je naar je werk gaat? Durf je de kat de bel aan te binden? Heb je het idee dat je op de verkeerde plek werkt?
We onderzoeken de grotallegorie van Plato op de betekenis voor de wereld en voor onszelf. Nieuws en nepnieuws. Wat is kennis en wanneer is kennis inzetbaar? Wat is de verhouding van subjectiviteit en waarheid? Tafelredes. Gastdocent: Marthe Kerkwijk – Het gedachte-experiment.

Module 4: dinsdag 21 en woensdag 22 januari 2025
‘Het hart heeft redenen die de rede niet kent’ – Blaise Pascal
Ben je maar wat aan het doen? Doe je dingen die niet kloppen? Last van innerlijke onrust?
Je onderzoekt je persoonlijke poëtisch argument (het argument dat er in je leven het meest toe doet) in relatie met de grotmythe in je eigen leven. Wat is de rol van verbeelding in het dialectisch proces? Je onderzoekt persoonlijke waarden, hun ontstaansgeschiedenis en de wijze waarop je ze telkens opnieuw vormgeeft. Je verdiept je in het ordenen van argumenten en de bijbehorende ordeningsprincipes. Tafelredes. Gastdocent: Jos Kessels – De kracht van een idee; het appel op de held.

Module 5: dinsdag 11 en woensdag 12 februari 2025
Speelveld en tegenstem: tussen droom en daad
Mis je de vrijheid om de goede dingen te doen? Krijg je onvoldoende ruimte om tegengas te geven? Ben je in gedachten dapperder dan in de praktijk?
In deze module onderzoek je de verbinding van het poëtisch argument in het leven van alledag met de dialectiek in het speelveld. Het belang van een tegenstem, een tegenspreker: het Griekse koor. De verhouding tussen deelbelangen en het belang van het geheel. Tafelredes. Gastdocent: Moïra Müller – De actualiteit van de Griekse tragedie, het belang van de tegenstem.

Module 6: dinsdag 25 en woensdag 26 maart 2025
‘Er staat niet wat er staat’
Kijkt de organisatie vaker weg dan je lief is? Hebben je collega’s niet door waarvoor ze weglopen? Worstel je met de systeemdwang?
We bespreken diverse kennisparadigma’s en schrijven een ode aan een van de kralen in de eidoskoop. We bekwamen ons in het schrijven van orakels en ervaren het orakel als prikkelend commentaar op het doorlopen onderzoeksproces. We werken met de eidoskoop onder leiding van deelnemersduo’s. Tafelredes. Gastdocent: Denker des Vaderlands Marjan Slob – Omgaan met ruimte.

Module 7: dinsdag 13 en woensdag 14 mei 2025
Wat is klaar?
Ben je verontwaardigd over hoe de dingen gaan? Ontbreekt het je baas aan moed? Wordt jouw gevoel voor rechtvaardigheid niet begrepen?
Er is ruimte voor de vraag hoe je de eidoskoop inzet in je werkomgeving. Leiderschap kan gestalte krijgen in een visie, maar ook in het begeleiden van anderen in het ontwikkelen van hún visie. Opnieuw aandacht voor je pitch, de wervende kracht daarvan en jouw praktijk. Deelnemers hebben de mogelijkheid onder begeleiding een onderdeel te verzorgen.

Terugkomdag: woensdag 5 november 2025
De leergang wordt afgerond met een eindwerkstuk: het meesterstuk. Tijdens de slotdag deel je aspecten van dit werkstuk met de groep.

In dit persoonlijke werkstuk onderzoek je iets dat je na aan het hart ligt. Je laat zien de aangereikte instrumenten te kunnen inzetten in zelfonderzoek met oog voor het geheel. De in het meesterstuk ontwikkelde inzichten zijn op enigerlei wijze inzetbaar in je leven. Het meesterstuk toont de ontwikkeling van alles waar we in de leergang naar streven: precisie, heldere verwoording, aandacht voor de juiste maat, oog voor evenwicht, voor schoonheid en voor rechtvaardigheid. De leerganger is vrij in het kiezen van een passende vorm voor het meesterstuk.

Leerdoelen

Rechtvaardig leiderschap is gebaseerd op zelfonderzoek en het ontwikkelen van een doordachte, doorleefde visie. Leerdoelen:

1. Het verwerven van inzicht in begrippen als meesterschap, het goede leven en rechtvaardigheid.
2. Het ontwikkelen van een houding: reflectief én speels, realistisch én ontvankelijk, analytisch én creatief.
3. Kennis:
a) Je maakt kennis met klassiek gedachtegoed zoals Plato’s ideeënleer en Aristoteles’ opvattingen over meesterschap en ethiek, met hedendaagse interpretaties daarvan en met de vertaling in praktisch-filosofische concepten en werkvormen.
b) Je verdiept je in de theoretische onderbouwing van de eidoskoop of het kralenspel, de zandloper, de ruit en andere moderne vormen van socratisch onderzoek.
c) Je maakt kennis met een select aantal filosofische disciplines als metafysica (wat is de werkelijkheid?), ethiek (wat is het goede?) en kentheorie (wat is kennis?).
d) Je verdiept je in de achtergronden en de ontwikkeling van de vrije kunsten: overtuigen (retorica), onderzoeken (dialectica) en verwoorden (grammatica).
e) Je leert verschillende soorten kennis onderscheiden en waarderen.
f) Je verdiept je in aspecten van de klassieke mythologie, de Griekse tragedie, en hedendaagse kunst als poëzie en film. Je leert hoe je hun zeggingskracht benut in het proces van visieontwikkeling.
4. Vaardigheden:
a) In je te ontwikkelen visie maak je rechtvaardigheid zichtbaar. Je visie doet recht aan het geheel en houdt stand in de discussie en in de weerbarstige praktijk van alledag.
b) Je maakt je vertrouwd met nieuwe toepassingen van de klassieke ideeënleer.
c) Je oefent je in ethica: het goede leven en het onderzoek daarvan.
d) Je laat je inspireren door de werking van verbeeldingskracht, kunst en mythologie.
e) Je leert werken met de uitgangspunten van socratisch onderzoek, zoals het stellen van een vraag die een onderzoek opent, het opschorten van een oordeel, het aangaan van ongemak en het creëren van denkruimte. Kenmerkend is de aandacht voor het denk-stappenplan van het kralenspel of de eidoskoop.
f) Je ontwikkelt vaardigheden in vrije kunsten: overtuigen (retorica), onderzoeken (dialectica) en verwoorden (grammatica).
g) Je bekwaamt je in het begeleiden van anderen in zelfonderzoek en visieonwikkeling.

Werkvormen

De werkvormen in deze leergang zijn divers: colleges, groepsgesprekken, tafelredes, individuele oefeningen en groepsoefeningen, schrijfopdrachten en onderzoeksopdrachten. Een reflectief leerlogboek is een goede basis voor het afrondende meesterstuk.

Studiebelasting

Opgeteld bestaat het programma uit 21 reguliere dagdelen en een slotdag:
23 dagdelen of 80 uur. Lees- en schrijfwerk, doordenken en reflectie- en oefenopdrachten vragen een vergelijkbare hoeveelheid tijd. De docenten bieden persoonlijke begeleiding bij de tussentijdse opdrachten.
De 7 modules duren ieder 3 dagdelen van 17.00 uur tot 17.00 uur, met een doorlooptijd van ongeveer 9 maanden. Overnachting bij de ISVW is mogelijk.
Enkele maanden na module 7 volgt een slotdag.
Iedere deelnemer schrijft onder individuele begeleiding van een docent een meesterproef ter verankering en verdieping van de ontwikkelde kennis en vaardigheden.

Lesmateriaal

Spelen met ideeën en Scholing van de geest van Jos Kessels (inbegrepen)
Handouts per module
Reader met onder meer praktijkwijzers voor oefeningen, fragmenten uit onder meer dialogen van Plato, uit enkele Griekse tragedies en uit Het poëtisch argument en Vrije ruimte. Filosoferen in organisaties van Jos Kessels e.a.

Data

Bijeenkomsten beginnen op dinsdagmiddag om 17.00 uur en eindigen op woensdagmiddag om 17.00 uur.

1 en 2 oktober 2024
29 en 30 oktober 2024
3 en 4 december 2024
21 en 22 januari 2025
11 en 12 februari 2025
25 en 26 maart 2025
13 en 14 mei 2025
5 november 2025

Deelname

Aanmelden

Meer weten over opzet, programma of aanmelden? Stuur je mailadres of telefoonnummer naar [email protected], dan neemt een van de docenten snel contact op.

Wil je deze opleiding volgen, maar wil je eerst zekerheid van je werkgever? Ontvang je liever een factuur t.b.v. je werkgever? Laat het ons weten via [email protected] of vul dit formulier in. Wij kunnen dan rekening houden met je interesse.

Docenten

Jan Ewout Ruiter is filosoof. Hij werkte als journalist en filmproducent en leidt gesprekken en opleidingen. Hij is co-auteur van Filosoferen aan de keukentafel (Scriptum 2015) en mederedacteur en co-auteur van Hoog spel. Filosoferen in de praktijk (ISVW 2022).

Luuk Stegmann is praktisch filosoof en klinisch psycholoog-psychotherapeut. Hij is mederedacteur en co-auteur van Hoog Spel. Filosoferen in de praktijk (ISVW 2022), gespreksleider bij het Socratisch café Rotterdam en pleitbezorger van de praktische filosofie.

Marthe Kerkwijk is filosoof en programmamanager bij de ISVW. Ze is kenner van het werk van de Duitse filosoof Jürgen Habermas en ze schrijft over het pragmatisme, vrouwen in de filosofie, kritische theorie en de filosofie van vertaling. In haar werk richt Marthe zich vooral op het toegankelijk maken van filosofische vraagstukken voor een niet-academisch publiek.

Jos Kessels is filosoof en schrijver. Hij leidde 35 jaar gesprekken en trainingen met managers en bestuurders in verschillende sectoren van de samenleving: gezondheidszorg, overheid, politie, onderwijs, banken. Hij schreef verschillende boeken over de socratische methode en de platoonse ideeënleer.

Moïra Müller is gespecialiseerd in de oud-Griekse tragedie en de ontwikkeling van de concepten van vrijheid en bestemming. De vraag die haar boeit is hoe de mens omgaat met conflict en onzekerheid. Moïra werkt als zelfstandig onderzoeker, docent en spreker en is verbonden aan Museum en kennisinstituut het Allard Pierson (Universiteit van Amsterdam).

Marjan Slob is zelfstandig filosoof en schrijver. Met haar voorlaatste boek, Hersenbeest, won ze de Socratesbeker. De lege hemel, haar laatste boek, wordt vertaald in het Spaans en Duits. Marjan schrijft essays, was jarenlang columnist voor de Volkskrant en is Denker des Vaderlands 2023-2025.

Kiki Verbeek helpt coaches en consultants die worstelen met het profileren van zichzelf. Met een glashelder verhaal maak je jezelf zichtbaar, herkenbaar en superaantrekkelijk. Voor ervaren dienstverleners die willen doen wat bij ze past en dat glashelder over het voetlicht willen brengen.

Testimonials

“Ik was op zoek naar handvatten om de vluchtigheid in onze beslissingen mee te bestrijden. Ik snap de oorzaken nu beter en heb tools voor oplossingen.”
– Manon Goedel, strategisch adviseur bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit

“Dit is een proces om tot keuzes te komen: tot een visie waarop je je keuzes kunt baseren.”
– Ruud van den Brink, secretaris-directeur Wetenschappelijke Klimaatraad

“Ik leer om meer achterover te leunen en om te ‘spelen’. Het is een andere manier om naar je eigen organisatie te kijken: waar zit de ruimte, waar zit het spel.”
– Hanny Elzinga, hoogleraar Rijksuniversiteit Groningen

“In deze opleiding wordt het concreet wat je van belang vindt en hoe je daarmee stappen kunt zetten. Dat vind ik heel aantrekkelijk, die vertaling naar actie.”
“Doordat ik mezelf beter heb leren kennen, neem ik scherper en preciezer waar wanneer iemand zomaar iets zegt. Ik zie beter wat er speelt voor iemand.”
– Ies Engels, projectcoördinator Versterking kennisfunctie bij de Nederlandse Arbeidsinspectie en gespreksleider van het programma Dialoog & Ethiek

“Er is een immense veilige ruimte voor onderzoek en creativiteit. Door dit zelfonderzoek zie ik hoe ik me op nieuwe niveaus zichtbaar maak en tot keuzes kom. Dat betekent veel voor de kwaliteit van mijn leiderschap.”
– Sandra Vos, geneesheer-directeur GGZ Westelijk Noord-Brabant en psychiater