Start: Praktische filosofie – wijsheid aan het werk

De beste filosofen van nu leren je de beste ideeën uit de schatkist van de filosofie.

Je bent een gedreven professional in een prachtig vak en je bent goed in wat je doet. Toch loop je de laatste tijd steeds ergens tegenaan. Ze noemen het ‘het systeem’: dat bastion van macht, regels en procedures dat regelrecht indruist tegen waar het om zou moeten gaan, dat je motivatie ondermijnt en frustratie en vervreemding oplevert. Zo kom je niet verder.

De geschiedenis van de praktische filosofie is een schatkamer aan ideeën over hoe je een gezond tegenwicht kunt bieden tegen dit systeem en ruimte kunt maken voor jouw professionele vrijheid. Zodat frustratie plaats maakt voor gemoedsrust en humor, vervreemding plaats maakt voor waarde en betekenis. Filosofische gereedschappen waarmee je gaten in de muur van het systeem kunt beitelen, zodat je verder kunt.

In elf woensdagen leer je tien praktisch-filosofische ideeën van klassieke en moderne filosofen, waarop je in de elfde bijeenkomst je eigen reflectie presenteert. Na een inleiding door een inhoudelijk expert leer je filosofische ideeën te vertalen naar concreet toepasbare denkoefeningen, houdingen en gedragingen die je gelijk de eerstvolgende werkdag in praktijk kunt brengen. Tijdens de volgende bijeenkomst, een maand later, reflecteren we op hoe dat heeft uitgepakt. Zo ontwikkelt elke deelnemer een casus uit de eigen praktijk tot een filosofisch portfolio dat hij of zij tijdens de examendag presenteert. Professionaliteit heb je al; deze opleiding leert je persoonlijk leiderschap als praktische wijsheid.

Programma

1 Onderzoek

2 oktober 2024
Tijdens de eerste bijeenkomst maken we kennis met elkaar en verkennen we de vraag wat het voor jou betekent om verder te komen in je werk. Je begint met het formuleren van een casus uit jouw professionele praktijk en een heldere onderzoeksvraag waar je gedurende deze opleiding licht op wil schijnen. De huiswerkopdrachten die je elke maand meekrijgt betrek je telkens op deze onderzoeksvraag. Zo verdiep je je casus gaandeweg met praktisch-filosofische inzichten en werk je naar een onderzoeksresultaat dat je aan de mededeelnemers en op de werkvloer kunt presenteren.
Methodes voor grondig filosofisch onderzoek stammen uit de Griekse oudheid. De grote filosofen Socrates, Plato en Aristoteles hebben hierover heldere inzichten nagelaten. Misschien heb je wel eens van de socratische methode gehoord? Hoofddocent Marlou van Paridon leert je enkele kneepjes van deze methode.

2 Ethiek: Spinoza

6 november 2024
‘Men moet menselijke handelingen niet bespotten, niet betreuren, niet veroordelen, doch begrijpen’ stelde Spinoza. Volgens hem maakt wederzijds begrip het leven tussen mensen vrijer en gelukkiger. Als je je ergens kwaad over maakt, betekent dat vaak dat je het (nog) niet begrijpt, aldus Spinoza. Met Tinneke Beeckman.

3 Systeem en leefwereld

4 december 2024
De woorden ‘systeem’ en ‘leefwereld’ hebben zich in het afgelopen decennium stevig genesteld in het bestuurdersjargon. Het onderscheid tussen systeem en leefwereld hebben we ontleend aan de Duitse filosoof Jürgen Habermas. Het systeem is het hele apparaat aan wetten, normen, regels en processen. Vastgelegde machtsverhoudingen en besluitvorming. De leefwereld is de wereld waarin concrete mensen van vlees en bloed een poging doen hun leven en werk vorm te geven. In navolging van Habermas zien velen ‘de kolonisatie van de leefwereld door het systeem’ als een probleem. Een probleem vraagt om een oplossing, dus hoe voorkomen we dat het systeem de leefwereld koloniseert? Hier zit het addertje onder het gras: wie Habermas’ analyse goed leest ontdekt de tegenstelling in deze vraag. Hoeveel ruimte heb jij tussen de regels van het systeem? Met Marthe Kerkwijk.

4 Liefde voor je werk

8 januari 2025
Waar haal je inspiratie voor je werk vandaan? Waarom hou je van je werk? Liefde voor je werk is vaak gebaseerd op zaken die moeilijk uit te leggen zijn op rationele gronden. Wat is het belang van kunst en emotie? Marlou van Paridon bespreekt ideeën over het goede van werk volgens Martha Nussbaum en we maken kennis met ideeën over liefde en ethiek van Iris Murdoch. Met Katrien Schaubroeck.

5 Vrijheid en verantwoordelijkheid

5 februari 2025
Volgens existentialisten als Kierkegaard zijn we radicaal vrij. Omdat we vrij zijn, zijn we ook verantwoordelijk voor ons bestaan. Die verantwoordelijkheid rust zwaar op onze schouders, wat betekent dat we het proberen te ontlopen. Vrijheid vervult ons met angst, maar maakt ook dat we iets te zeggen hebben over ons leven en werk. Existentialisme is in die zin enorm bevrijdend. Met Paul van Tongeren.

6 Gemoedsrust

5 maart 2025
Berusten in wat je niet kunt veranderen, zodat je je energie kunt steken in wat je wel kunt veranderen en je gemoedsrust bewaart. Een mooi streven, maar makkelijker gezegd dan gedaan. De stoïcijnen zijn een groep filosofen die dit idee tot een kunst hebben verheven en praktische handreikingen bieden om deze gedachte in de praktijk te brengen. We leren wat de bekendste stoïcijnen, Seneca, Marcus Aurelius en Epictetus, hierover zeggen, en geeft een paar praktische oefeningen mee. Met Dennis de Gruijter.

7 Mens en techniek

2 april 2025
‘Computer says no’. De techniek waarmee we werken zou ons werk makkelijker moeten maken. Het zou het saaie monnikenwerk uit handen moeten nemen zodat we tijd overhouden om ons échte werk te doen. Maar wat blijkt: machines zijn bepalend geworden voor ons werk. Sterker nog: technologie verandert ons wezenlijk. Dat maakt technologie griezelig. Hoe blijven we mens? We putten uit het werk van Martin Heidegger om dit onbestemde van de technologie te duiden. Met Roos Slegers.

8 Humor en moed

7 mei 2025
Je hebt moed nodig om zaken die jij belangrijk vindt bespreekbaar te maken. Humor kan je daarbij helpen. We leren deze wijze lessen van Erasmus.

9 Macht en discipline

4 juni 2025
Er zijn weinig filosofen die de werking van macht zo uitvoerig hebben geanalyseerd als Michel Foucault. Veel macht heeft de vorm van disciplinering: een web van onuitgesproken of uitgesproken verwachtingen en normen houdt ons in het gareel. Wie niet aan die verwachtingen voldoet, wordt niet door machthebbers, maar juist door gelijken bestraft. Hoe doorbreek je beklemmende normen? Met Marli Huijer.

10 Arbeiden, werken en handelen

2 juli 2025
Hannah Arendt maakt een onderscheid tussen arbeiden, werken en handelen. Arbeiden is het werk dat we doen om te overleven; werken doen we om de wereld in te richten; en in het handelen zijn we vrij. Veel van ons dagelijks werk bestaat uit een samenspel van deze drie activiteiten. Welk deel van jouw werk zou je arbeiden noemen, wat werken en wat handelen? Waar is ruimte voor het handelen, en wat is de politieke betekenis van je werk? Met Laurens ten Kate.

11 Examendag

10 september 2025
Hoe is de eigen kijk op je werk ontwikkeld tijdens deze opleiding? Welke ideeën en inzichten helpen je verder in je werk? Gedurende de opleiding heb je gereflecteerd op de filosofische ideeën die aan de orde kwamen vanuit het perspectief van jouw werk. Tijdens de examendag krijgt elke deelnemer de gelegenheid de resultaten hiervan te presenteren.

Voor wie

Deze opleiding is geschikt voor professionals met ruime ervaring en liefde voor hun vak, die de betekenisvolle bijdrage die zij met hun werk leveren willen uitbreiden en verdiepen zonder ervan te vervreemden.

Leerdoelen

Deelnemers kennen na afloop tien filosofische ideeën en de denkers en theorieën die daaraan ten grondslag liggen. Ze hebben deze ideeën voldoende verwerkt om ze zich eigen te maken en toe te kunnen passen op een voor hen betekenisvolle manier. Deelnemers ontwikkelen een socratische houding, gekenmerkt door openheid, nieuwsgierigheid, en de bereidheid vooronderstellingen te onderzoeken. Na afloop van de opleiding kunnen deelnemers ruimte nemen voor hun eigen vrijheid en verantwoordelijkheid in hun dagelijkse werkpraktijk en onderbouwd verwoorden waarom zijn doen wat zij doen, welke waarden hen daarbij motiveren en wat voor hen de betekenis is van hun werk.

Werkvormen en lesmateriaal

Deze opleiding bestaat uit gesprekken, lezingen en huiswerkopdrachten. Het lesmateriaal bestaat uit een reader met teksten. De groep bestaat uit minimaal zes, maximaal zestien deelnemers.

Data

De opleiding bestaat uit 11 maandelijkse bijeenkomsten, telkens op woensdag van 10.00 uur tot 17.00 uur.

2 oktober 2024
6 november 2024
4 december 2024
8 januari 2025
5 februari 2025
5 maart 2025
2 april 2025
7 mei 2025
4 juni 2025
2 juli 2025
10 september 2025.

Deelname

Deelname aan deze opleiding bedraagt € 3.600,41 inclusief 11 x lunchbuffet.

---

Wil je deze opleiding volgen, maar wil je eerst zekerheid van je werkgever? Ontvang je liever een factuur t.b.v. je werkgever? Laat het ons weten via [email protected] of vul dit formulier in. Wij kunnen dan rekening houden met je interesse.

---

Hoofddocent

Marlou van Paridon studeerde Filosofie en Philosophy of Management and Organizations. Zij werkte ruim 25 jaar in managementfuncties bij overheid en bedrijfsleven. Met haar bureau hetsocratischgesprek.nl en als docent aan de ISVW legt zij zich toe op het toepassen en doceren van de socratische denk- en gespreksbenadering in gemeenten, profit- en non-profitorganisaties.

 

Gastdocenten

Katrien Schaubroeck is als hoofddocent meta-ethiek verbonden aan de Universiteit van Antwerpen. Ze is gespecialiseerd in de morele psychologie en de filosofie van de liefde. Ze schreef de boeken: The normativity of what we care about: A love-based theory of practical reason (proefschrift, 2013), Gewone helden: Een kleine ethiek van het vrijwilligerswerk (2016) en Iris Murdoch: een filosofie van de liefde (2020).

Marthe Kerkwijk is programmamanager bij de ISVW. Ze studeerde af aan de Universiteit van Amsterdam, waarna ze onderzoek deed naar het werk van Jürgen Habermas aan de University of London, waar ze tevens sociale filosofie doceerde. Ze geeft workshops en cursussen over sociale en politieke filosofie, in het bijzonder over Hannah Arendt, Jürgen Habermas en Clara Wichmann.

Tinneke Beeckman is columnist en auteur van boeken als Door Spinoza’s lens (2012), Macht en onmacht (2015) en Machiavelli’s lef (2020). Ze studeerde filosofie aan de Vrije Universiteit van Brussel en deed onderzoek aan de Universiteit van Maastricht en de London School of Economics. Als rode draad door haar werk vraagt ze zich af hoe filosofie je leven kan veranderen en wat filosofie kan betekenen voor de politiek en de economie.

Paul van Tongeren is emeritus hoogleraar wijsgerige ethiek aan de Radboud Universiteit Nijmegen en was van 2021 tot medio 2023 Denker des Vaderlands. Hij heeft zich decennialang ingezet voor publieksfilosofie en schreef veelvuldig over Nietzsche, Aristoteles en Kierkegaard.

Dennis de Gruijter is filosoof, auteur, docent, podcaster, trainer en eigenaar van De Stoïcijnse School. Hij schrijft en doceert over de klassieke Stoïcijnse filosofie als een manier van leven en verzorgt Klassiek Stoïcijnse Mindset Training voor organisaties en bedrijven. Hij organiseert sinds 2020 de jaarlijkse Stoïcijnse Week aan de ISVW. Hij publiceerde in 2018 bij ISVW Uitgevers De solidariteit van de schok.

Roos Slegers is docent filosofie en bedrijfsethiek aan de Universiteit van Tilburg. Zij is gespecialiseerd in de intersectie van filosofie, literatuur en economie. Zij publiceerde boeken over de relatie tussen romans, ethiek en kennis waaronder Courageous Vulnerability (2010) en  Adam Smith’s moral sentiments in Vanity Fair (2018).

Marli Huijer is emeritus hoogleraar Publieksfilosofie aan de Erasmus School of Philosophy, Erasmus Universiteit Rotterdam, voorzitter Stichting Maand van de Filosofie en columnist voor dagblad Trouw. Ze is voormalig Denker des Vaderlands (2015-2017). Huijers onderzoek richt zich op de filosofie van mens en cultuur. Vooral de vraag hoe mensen tot ordeningen komen houdt haar bezig. Hoe ordenen we de tijd? Hoe richten technieken en apparaten de publieke ruimte in? Hoe disciplineren we onszelf en elkaar tot gedrag dat het mogelijk maakt om vreedzaam samen te leven?

Laurens ten Kate is filosoof en religiewetenschapper. Hij is hoofddocent godsdienstfilosofie en religiestudies aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht. Tevens is hij bijzonder hoogleraar Vrijzinnige religie en Humanisme. Ten Kate schreef een Encyclopedie van de filosofie (Boom, 2007). In 2017 verscheen van hem in samenwerking met Marcel Poorthuis 25 eeuwen theologie. Teksten en toelichtingen (Boom, 2017). De ‘Stichting Stimulering Vrijzinnig Gedachtegoed’ heeft Ten Kates bijzondere leerstoel geïnitieerd.