De ISVW is gesticht vanuit idealisme. De Eerste Wereldoorlog woedde en een groep Nederlandse denkers zocht manieren om het geweld te stoppen. Men wilde werken aan een nieuwe Europese cultuur waarin emancipatie, persoonlijke ontwikkeling en politiek idealisme de boventoon zouden voeren. Om dit alles mogelijk te maken, vonden de oprichters, moest de taal opgeschoond worden.
Plannen
De oprichting van de ISVW gaat terug op twee groepen mensen: de kring rond de theemakelaar en theosoof J.D. Reiman jr en de kring rond de schrijver en psychiater Frederik van Eeden. Voor Van Eeden was na het mislukken van zijn praktische hervormingsprojecten in 1907 – waaronder de beroemde leefgemeenschap Walden – de verbetering van de taal en de verstandhouding heel belangrijk geworden. Vanaf 1910 begon hij een correspondentie met dichters, schrijvers en filosofen uit verschillende westerse landen, die bezield waren door soortgelijke idealen van een internationale geestelijke vernieuwing door de ‘Koninklijken van Geest’.
Samen met de Duitse schrijver Erich Gutkind trachtte hij de ‘Oorspronkelijken’ uit de hele wereld in beweging te krijgen en te verenigen tot een kring, die de geestelijk leidende gemeenschap binnen de mensheid moest worden. Dit leidde uiteindelijk in 1914 tot de oprichting van de ‘Fortekring’ (genoemd naar de plek van samenkomst, Forte dei Marmi bij Pisa). Hier waren naast Van Eeden en Gutkind betrokken: de filosoof Martin Buber, de Zweedse psychotherapeut en schrijver Poul C. Bjerre, de anti-marxistische anarchist, schrijver en literatuurcriticus Gustav Landauer, en Van Eedens oude vriend, de sinoloog, tolk en schrijver Henri Borel.
Kort na het begin van de Eerste Wereldoorlog viel de idealistische, elitaire internationele kring echter al uit elkaar. Toch bleef Van Eeden aan het idee vast houden, wat leidde tot plannen om een ‘Internationale Hoogeschool voor Wijsbegeerte’ op te richten.
Naast deze ontwikkelingen was er een andere groep, die in 1915 een congres wilde organiseren vanwege het door de oorlog aan de dag getreden gemis aan ‘geestelijk eenheidsbesef’. De bedoeling van het congres was om de gemeenschappelijkheid van het religieuze streven en de noodzaak om volgens dit geloof te leven over alle religieuze grenzen heen tot uitdrukking te brengen. Er werd een rondschrijven opgesteld, ondertekend door Gravin van Randwijck-de Jonge en door J.D. Reiman jr., dat echter niet werd verstuurd. Wel kwam contact tot stand tussen Reiman en Henri Borel, die er ook Van Eeden bij betrok. De bedoeling was nu een ‘Academie voor hoogere Wijsheid’ op te richten, die natuurlijk prachtig bij de ideeën van Van Eeden aansloot.
De besprekingen werden o.a. op Van Eedens kolonie ‘Walden’ gevoerd. Dit leidde tot de vorming van een ‘Voorlopig Comité’, met als bestuursleden: Baronesse M. van Asbeck, mevr. Dr. J. van den Bergh van Eysinga-Elias, H.P.J. Bloemers (Algemeen Secretaris van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen te Amsterdam), J.A. Blok c.i., prof.dr. L.E.J. Brouwer, Van Eeden en Reiman. Brouwer was een Nederlandse wiskundige en mysticus, die wereldberoemd zou worden met zijn opvattingen over ‘intuïtionistische wiskunde’. Hij werd tot voorzitter benoemd van het Comité. Van Eeden schreef over hem: ‘Brouwer presideerde. Hij was soms verregaand naïef in zijn plannen. …. Hij is een groot beminnelijk kind, in zijn gesprek vol onverwachte wendingen en diepe geest.’
Oprichting
Op 6 december 1915 werden de statuten van de nieuw op te richten stichting ‘Internationaal Instituut voor Wijsbegeerte te Amersfoort’ aangenomen. Het doel van de stichting was: ‘vernieuwing van de waardebepaling der levenselementen van individu en gemeenschap’, te bereiken door ‘het stichten en instandhouden eener Internationale academie voor practische Wysbegeerte en Sociologie’ en ‘het stichten en instandhouden van een internationale school voor wijsbegeerte en het daaraan verbinden van gelegenheid tot samenleving voor de studeerenden’, en tenslotte ‘het organiseeren van cursussen, ook buiten die school’.
Brouwers manier van doen en zijn ideeën stootten echter binnen het bestuur op onbegrip en weerstand. Hij wilde bijvoorbeeld een ascetische levenswijze op de School invoeren, waarvan volgens hem
alles afhing. Uiteindelijk rees een conflict tussen Brouwer en Reiman, en verlieten Borel, Brouwer en Van Eeden het comité. Van Brouwer was het plan geweest voor een internationale academie voor praktische wijsbegeerte en sociologie, maar de resterende bestuursleden lieten dit plan vallen
en richtten op 13 februari de Internationale School voor Wijsbegeerte op, waarvan de tot op heden onveranderde doelstelling luidde: ‘het vormen van een centrum ter verdieping van levens- en wereldbeschouwing’.
In de turbulente 20e eeuw verwierf de ISVW zich een unieke plaats in het Nederlands culturele leven. Filosofen Johannes Diderik Bierens de Haan en Clara Wichmann verzorgden de eerste colleges. Sindsdien hebben talloze cursisten en bedrijven hun weg naar de ISVW gevonden. Ook internationale topfilosofen als Rabindranath Tagore, Martin Heidegger, Jean Piaget, Noam Chomsky, Karl Popper, Emmanuel Levinas, Peter Sloterdijk, Martha Nussbaum, Rudiger Safranski, Volodymyr Yermolenko en Lea Ypi hebben de ISVW met een bezoek vereerd. Over de eerste honderd jaar ISVW verscheen in 2016 bij ISVW Uitgevers Markante denkers door Frans Jacobs en Florian Jacobs. Hierin zetten zij de geschiedenis van de ISVW grondig uiteen. Wil je een exemplaar bestellen? Klik dan hier.
De Internationale School voor Wijsbegeerte is een centrum voor wereld- en levensbeschouwing. De school is gevestigd op het lommerrijke Landgoed ISVW in Leusden, waarop ook ons hotel (107 kamers beschikbaar), ons conferentieoord (13 zalen) en onze uitgeverij zijn te vinden. De inkomsten uit het hotel, het conferentieoord en de uitgeverij worden gebruikt om cursussen tegen een schappelijke prijs (doorgaans onder de kostprijs) aan te bieden. De school doet geen structureel beroep op gemeenschapsgelden.
Sinds 1916 heeft de ISVW een grote rol gespeeld in Nederlandse filosofie. Aanvankelijk onderwees de Duitse filosoof Martin Buber godsdienstfilosofie, terwijl Clara Wichmann-Meijer, een bezielende kracht achter de invoering van het vrouwenkiesrecht, de politieke filosofie onderwees en Bierens de Haan de geschiedenis van de filosofie voor zijn rekening nam. Sprekers als de Indiase dichter Rabindranath Tagore, de Britse taalfilosoof Sir Alfred Ayer, de Duitse existentialist Martin Heidegger, de Franse opvoedkundige Jean Piaget en de Franse ethicus Emmanuel Levinas gaven gastcolleges. In de oorlogsjaren sloot de ISVW haar deuren. Directeur C.A. Mennicke, zelf van Duitse afkomst maar fel antifascistisch ingesteld, kreeg onderdak bij cursisten van de ISVW om na de oorlog als directeur terug te keren.
Omdat de overheidssubsidie langzaam afnam, werd in de jaren tachtig besloten tot de bouw van een hotel. Dat moest inkomsten genereren voor de filosofie, die vanaf de oprichting een schip van bijleg is geweest. In de periode 2011-2016 groeide het aantal cursisten sterk, werd de uitgeverij opgericht, zag het digitale tijdschrift iFilosofie het licht, werden beroepsopleidingen geïntroduceerd en verzorgde de ISVW cursussen in verschillende steden in het land. Sindsdien maakt de ISVW ook naam met gastlezingen van de Amerikaanse filosofen Martha Nussbaum (over onderwijs) en Francis Fukuyama (over economie), de Duitse denkers Rüdiger Safranski (over vrijheid) en Peter Sloterdijk (onder meer over sferen), de Australische ethicus Peter Singer, de Canadese politieke denker Will Kymlicka, de Nederlandse primatoloog Frans de Waal, wetenschapsfilosoof Patricia Churchland, politiek filosoof Lea Ypi en vele anderen.
De ISVW is een van de initiatiefnemers van de promotie van bildung (algemene en persoonlijke vorming) in het basis-, voortgezet en hoger onderwijs. De ISVW neemt daarnaast zitting in verschillende filosofische organisaties, zoals de Stichting Maand van de Filosofie die onder meer de Socrates Wisselbeker voor het meest prikkelende filosofieboek in het leven heeft geroepen.