Een theorie van alles of niets

De crisis in de theoretische natuurkunde

Ondanks de enorme successen die de natuurkunde geboekt heeft, spreken fysici over een crisis in de theorievorming in de natuurkunde. De twee grote theorieën van de twintigste eeuw, de relativiteitstheorie en de kwantumfysica, sluiten niet op elkaar aan. Decennialang is geld noch moeite gespaard om een ‘theorie van alles’ te vinden die deze theorieën bij elkaar brengt, maar dat is tot op heden niet gelukt. Het mislukken van de zoektocht heeft allerlei neveneffecten, die de wetenschappelijkheid van de theoretische natuurkunde ondermijnen. Wat is een ‘theorie van alles’ eigenlijk? En wanneer kun je een theorie een ‘theorie van alles’ noemen? Waarom stagneert de theorievorming en wat is de rol van de wiskunde daarbij? Wat betekent het als onze theorieën niet empirisch verifieerbaar zijn? Wanneer is een theorie wetenschap en wanneer is het filosofie? En is het alleen een crisis in de natuurkunde of staat ons wetenschappelijk wereldbeeld en de wetenschappelijke methode ter discussie? Tijdens deze cursus laten we zien wat er in de hedendaagse natuurkunde aan de hand is en wat dit voor ons betekent.

Met Robin Rietman, Margreet de Zeeuw, Jan Willem Lackamp, Henk de Regt, Marc Slors, Tim Miechels, Twan Vet, Jeroen van Dongen, Niels Martens en Dick Keijzer

Leerdoelen

Tijdens deze cursus maak je kennis met de theoretische natuurkunde. Je leert over de beginselen van de relativiteitstheorie en de kwantumfysica en er met een ‘theorie van alles’ wordt bedoeld en beoogd. Vervolgens leer je over de hedendaagse filosofische kanttekeningen bij deze zoektocht. Daarbij komen wetenschapsfilosofen als Thomas Kuhn, Martin Heidegger en Edmund Husserl aan bod. Na afloop van de cursus ben je op de hoogte van de belangrijkste hedendaagse stromingen in de theoretische natuurkunde en de wetenschapsfilosofie.

Studiebelasting

Deze cursus bestaat uit 27 contacturen en (optioneel) enkele uren zelfstudie. Bij de cursus wordt op de eerste dag een reader ter beschikking gesteld. De teksten uit deze reader verschijnen voorafgaand aan de cursus ook op onze Digitale Leeromgeving. Het is niet verplicht deze teksten vooraf al te hebben gelezen, maar het wordt wel aanbevolen om hierop vooraf alvast een blik te werpen. Daardoor zul je meer uit de cursus kunnen halen.

Data

Maandag 15 juli t/m vrijdag 19 juli 2024

Aanvang maandag om 10.30 uur, einde vrijdag om 12.30 uur met afsluitende lunch

Deelname

Arrangement 1: € 917,70 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunch en koffie/thee)

Arrangement 2: € 1145,50 (arrangement 1 + standaardkamer en ontbijt)

Arrangement 3: € 1.185,50 (arrangement 1 + pluskamer en ontbijt)

Arrangement 4: € 1.215,50 (arrangement 1 + comfortkamer en ontbijt)

Wil je korting? Schaf dan de Gold Card aan of kijk of je in aanmerking komt voor ambassadeurskorting.

Docenten

Robin Rietman is masterstudent natuurkunde, astronomie en filosofie aan de Radboud Universiteit.

Margreet de Zeeuw is filosoof. Ze schreef over de crisis in de natuurkunde. Ze vraagt zich af of het tijd is voor een nieuw filosofisch fundament in de natuurkunde? De ‘Theorie van Alles’, die de relativiteitstheorie van Einstein met de kwantumfysica zou moeten verenigen, is (tot nu toe) niet gevonden. Geen van de opgestelde theorieën is experimenteel bewezen, maar op grond van niet-wetenschappelijke argumenten wordt het onderzoek toch voortgezet.

Marjan Slob is zelfstandig filosoof en schrijver. Met haar voorlaatste boek, Hersenbeest, won ze de Socratesbeker. De lege hemel, haar laatste boek, wordt vertaald in het Spaans en Duits. Marjan schrijft essays, was jarenlang columnist voor de Volkskrant en is Denker des Vaderlands 2023-2025.

Jan Willem Lackamp studeerde theoretische natuurkunde aan de Katholieke Universiteit Nijmegen, met bijvak natuurfilosofie. Aan het Wagenings Lyceum was hij leraar natuurkunde en schoolleider. Vervolgens was hij rector van het Mondriaan College in Oss. Hij is lid van de redactie van Exaktueel, bron van actuele natuurkundeopgaven (op natuurkunde.nl) en was medeauteur en eindredacteur van Bèta in het dagelijks leven.

Henk de Regt is hoogleraar Filosofie van de Natuurwetenschappen. Een centraal thema in het werk van De Regt is het wetenschappelijk begrijpen. Met zijn nieuwste boek, Understanding Scientific Understanding, heeft hij recentelijk de prestigieuze Lakatos Award gewonnen.

Marc Slors is hoogleraar Cognitiefilosofie. Cognitiefilosofie gaat over de menselijke ‘geest’ en haar relatie tot het brein en gedrag. Zijn onderzoek richt zich op de relatie tussen cognitie en cultuur. Zijn eerdere werk richtte zich op de filosofie van de neurowetenschappen, vrije wil, sociale cognitie en het zelf.

Tim Miechels is promovendus in de metafysica en filosofische antropologie. Hij studeerde filosofie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Als filosoof is hij voornamelijk geïnteresseerd in de verhouding tussen filosofie en wetenschap.

Twan Vet is een Nederlands dichter, schrijver en muzikant. Sinds september 2021 is hij de stadsdichter van Amersfoort.

Jeroen van Dongen is hoogleraar Geschiedenis van de natuurwetenschappen, in het bijzonder van de natuurkunde, aan de UvA. Hij doet onderzoek naar het leven en werk van Albert Einstein en zijn tijdgenoten, en naar wetenschap tijdens de vroege Koude Oorlog. Ook is hij geïnteresseerd in de geschiedenis en filosofie van onderzoek naar ruimte, tijd en gravitatie, en de relatie tussen wetenschapsgeschiedenis, wetenschapsfilosofie en de wetenschappelijke praktijk.

Niels Martens is universitair docent en assistent professor aan de Universiteit Utrecht. Hij is filosoof van de natuurkunde, vooral van de astronomie en kosmologie, gespecialiseerd in astronomie & kosmologie (vooral donkere materie en donkere energie), symmetrieën, fysische grootheden, ruimtetijd & zwaartekracht, en de epistemologie van wetenschappelijke samenwerkingen.

Dick Keijzer is filosoof. Hij werkt als museumdocent en filosofisch begeleider.