Masterclass Martha Nussbaum | Gehele cursus
9 november om 10:30 tot 10 november om 12:30
Martha Nussbaum is in Nederland een van de meest gelezen denkers van onze tijd. Zij heeft de afgelopen jaren dan ook regelmatig op de ISVW voordrachten gehouden. Het werk van Martha Nussbaum kan worden omschreven als een opvoeding tot (mede)menselijkheid met aandacht voor de rol van emoties en de narratieve verbeelding bij morele oordeelsvorming en als een oproep om met z’n allen te zorgen voor een rechtvaardige en menswaardige samenleving waarin een ieder de kans krijgt zijn vermogens (‘capabilities’) volledig te ontwikkelen.
In deze masterclass met Jan Flameling bespreken we – aan de hand van passages uit haar vele boeken – de verschillende aspecten van het werk van deze belangrijke hedendaagse denker.
Programma
Weekend 1: De broosheid van ons bestaan
9 en 10 november 2024
We maken kennis met Martha Nussbaum, door een korte schets van de ontwikkelingen in haar werk. Vervolgens besteden we uitgebreid aandacht aan haar boek De breekbaarheid van het goede, dat haar in één klap bekendheid bezorgde. In dit werk behandelt zij drie antwoorden in de Oudheid (van de tragedieschrijver, Plato en Aristoteles) op de vraag hoe zich te verhouden tot het (nood)lot. Als intermezzo staan we stil bij de opvattingen van Awee Prins over de broosheid van ons bestaan. Ook bespreken we Nussbaums interpretatie van Sofokles’ Antigone als een toneelstuk waarin de tragedieschrijver de toeschouwers aan het denken wil zetten over de rol van het toeval in het menselijk bestaan en de waarde daarvan.
Weekend 2: Filosofie als levenskunst
14 en 15 december 2024
We besteden aandacht aan haar boek The therapy of desire waarin ze de hellenistische filosoof omschrijft als een geneesheer met een bepaalde opvatting van gezondheid, een diagnose van de oorzaken van de ziekte en een daarbij passende therapie. Volgens Nussbaum boden de drie belangrijke hellenistische scholen: het epicurisme, de Stoa en het scepticisme drie van elkaar verschillende therapieën (hedone, apatheia of epoche) aan. Als intermezzo bespreken we de opvattingen van Alain de Botton, Michel Onfray, Wilhelm Schmid en Joep Dohmen over levenskunst. Tot slot lezen we hoe Nussbaum de Stoa omschrijft als een therapie gericht op zelfbestuur door de ziel en het ‘uitroeien’ van de hartstochten en hoe zij daarover denkt.
Weekend 3: Voelen, verbeelding, onderwijs
11 en 12 januari 2025
Martha Nussbaum vertelt ons hoe (volgens haar) literaire teksten – naast onze rationele vermogens – ook onze verbeelding, empathie en emoties aanspreken en bijdragen aan de ontwikkeling van het vermogen jezelf (a) aan een kritisch onderzoek te onderwerpen, (b) als een wereldburger op te vatten en (c) in de schoenen van een ander persoon te verplaatsen. Vervolgens lezen we in haar boek Oplevingen van het denken hoe zij emoties opvat als waardeoordelen en de cognitieve structuur van medelijden beschrijft. In een intermezzo komen we te weten wat John Stuart Mill schreef over het belang van onderwijs, de rol van morele sentimenten en het schadebeginsel en Richard Rorty over het belang van gevoelige verhalen voor het streven naar solidariteit. Aansluitend lezen we hoe Martha Nussbaum in haar boek Politieke emoties het belang benadrukt van het cultiveren van verbeeldingsvolle betrokkenheid en politieke emoties voor het streven naar een rechtvaardige samenleving door kunst en onderwijs.
Weekend 4: Streven naar een rechtvaardige samenleving
8 en 9 februari 2025
We maken kennis met Nussbaums theorie van rechtvaardigheid: de ‘capability approach’, onder meer door passages te lezen uit haar boek Mogelijkheden scheppen. We lezen hoe zij ‘capabilities’: elementaire, inwendige en gecombineerde, omschrijft en tien ‘capabilities’ beschouwt als ‘drempel’ naar een menswaardig leven. Als intermezzo kijken we naar de film Machines van Rahul Jain. Tot slot bespreken we de ‘duurzame ontwikkelingsdoelstellingen’ van de Verenigde Naties, lezen we passages uit het boek Donuteconomie van Kate Raworth waarin zij het sociale fundament en het ecologisch plafond omschrijft als twee voorwaarden die ten grondslag liggen aan het collectieve menselijke welzijn, en vergelijken de opvattingen van Nussbaum en Raworth met elkaar.
Weekend 5: Gerechtigheid voor dieren
8 en 9 maart 2025
We bespreken Nussbaums boek Gerechtigheid voor dieren waarin zij het volgende aan de orde stelt: ‘Overal zijn dieren in gevaar. Of het nu gaat om de gruwelijke mishandeling in de vleesindustrie, de jacht, de vernietiging van de natuurlijke omgeving of de verwaarlozing van huisdieren: de positie van dieren vraagt dringend om een wereldwijd ethisch reveil’. Afsluitend blikken we terug op de ontwikkelingen in het werk van Martha Nussbaum – van belangstelling voor klassieke filosofie naar een omvattende theorie van rechtvaardigheid.
Studiebelasting
Elk afzonderlijk weekend van deze cursus bevat 9 contacturen, wat 54 contacturen voor de gehele cursus betekent. Daarnaast neemt het lezen van eventuele lesmaterialen circa 24 uur in beslag.
Leerdoelen
Tijdens onze filosofiecursussen doe je kennis op over filosofen en hun ideeën. Je leert je eigen ideeën en standpunten toetsen, scherpen en verdiepen door met de docent en anderen in gesprek te gaan. Daarnaast oefen je communicatieve vaardigheden zoals: aandachtig luisteren, je eigen gedachten bondig onder woorden brengen, en betekenisvolle vragen stellen.
Data
9 en 10 november 2024
14 en 15 december 2024
11 en 12 januari 2025
8 en 9 februari 2025
8 en 9 maart 2025
Aanvang zaterdag om 10.30 uur, einde zondag om 12.30 uur met afsluitende lunch.
Deelname
Wil je korting? Schaf dan de Gold Card aan of kijk of je in aanmerking komt voor ambassadeurskorting.
Docent
Jan Flameling studeerde filosofie in Groningen, Amsterdam, Keulen en Berkeley. Hij geeft al meer dan 25 jaar les aan de ISVW. Vanuit Filosofisch Bureau Ataraxia geeft hij cursussen, trainingen en seminars aan bedrijven en particulieren over allerhande wijsgerig-ethische onderwerpen.