Dit artikel is verschenen in iFilosofie #62. Klik hier voor de volledige editie.
Het is doodstil, je hebt honderden ogen op je gericht en je bent onwijs nerveus. Het publiek in de zaal wacht tot je de eerste zin van jouw verhaal gaat vertellen. Je zit in het spannende moment, je handen zweten en je voelt de emoties en zenuwen door je lijf gieren. Je haalt diep adem en begint met vertellen. Dit moment voorafgaand aan een optreden, is dat intiem? Kun je intiem zijn met deze honderden vreemden in een zaal?
Als je in de schijnwerpers staat kan het enkel twee kanten opgaan: Of je wordt onzeker, begint aan jezelf te twijfelen en weet niet zo goed wat je moet zeggen of je krijgt ineens een gevoel van kracht en macht wanneer er honderden ogen op je gericht zijn. Voordat ik verder nadenk over wat intimiteit is en wie of wat een vreemde precies is, lijkt het mij eerst handig om te kijken naar het ontstaan van onze manier van handelen in intieme situaties en hoe dit ervaren wordt.
Tekst: Twan Augustijn
Hoe onze omgeving ons handelen bepaalt
In Boek 1 van Aristoteles’ Politica herleidt Aristoteles de ontwikkeling van onze manier van handelen tot drie factoren: de familie, het dorp en de politieke gemeenschap. De familie zorgt via hun manier van opvoeden ervoor hoe jij als individu bent in de omgang met andere personen. Het dorp is een ‘uitbreiding van de familie’ aldus Aristoteles, hierbij kun je denken aan vrienden, vriendinnen of buren. De mensen in je omgeving (dorp) zijn bepalend voor wie je wordt. Als je veel bent gepest zul je het waarschijnlijk minder prettig vinden om in de schijnwerpers te staan, omdat je wordt blootgesteld aan een publiek, waarbij je afvraagt wat ze van je denken. “Als ik dit zeg, lachen ze mij dan uit?” Degene die gepest wordt zal een vorm van faalangst kunnen ontwikkelen. Tot slot zorgt de politieke gemeenschap ervoor dat je als burger je aanpast aan de wetten. Hierbij kun je denken aan het in hun waarde laten van mensen op straat en niet zomaar iemand aanraken zonder dat je daar toestemming voor hebt. Deze drie factoren vormen samen wie je bent, hoe je bent in de omgang en hoe je bepaalde situaties ervaart. Een man of vrouw uit het oude Griekenland ervaart bepaalde (intieme) scenario’s dus heel anders dan iemand uit het tegenwoordige Nederland, omdat deze twee uit totaal verschillende omgevingen komen met andere normen en waarden.
Intiem met een broodje
Wat is intimiteit nu eigenlijk? Intimiteit wordt door iedereen anders ervaren en heeft voor iedereen een andere betekenis. Voor de een kan een broodje bij de Subway eten een heel intiem moment zijn, terwijl een ander bij intimiteit al gauw aan relaties en vooral het seksuele vlak denkt. Het lijkt alsof deze twee voorbeelden ver uit elkaar liggen, maar ze liggen dichterbij elkaar dan je denkt. Bij relaties en seks is er sprake van sterke emoties in een ruimte tussen twee factoren, in dit geval twee personen. Ook bij het eten van een overheerlijk broodje is er sprake van sterke emoties in een ruimte tussen twee factoren, jij en het lekkere broodje. In beide gevallen kan er ook sprake zijn van passie. De diepe bewondering en affectie voor het broodje van de Subway of voor een persoon die zorgt voor een intieme ambiance. Ik denk daarom dat bij intimiteit het achterliggende principe het best beschreven kan worden als een ambiance die wordt gecreëerd door sterke emoties. Bij factoren kan je denken aan voorwerpen, levende wezens, of gevoelens. Een ander goed voorbeeld is intiem zijn met je gedachten: dan bestaat de ambiance uit jij en je gedachten. Dit kunnen zowel positieve als negatieve gedachtes zijn. Het terugdenken aan een bepaalde situatie, zoals de herinnering aan de eerste ontmoeting met de liefde van je leven. Of het terugdenken aan een traumatische gebeurtenis, waarbij je sterke emoties weer terug naar boven komen. Ik denk ook dat er bij samenhorigheid een vorm van intimiteit kan ontstaan. Het moment dat enkele personen of zelfs een hele groep dezelfde denkwijze hebben of een gelijke situatie meemaken kan veel intieme gevoelens oproepen.
Het bijna bekende onbekende
De meeste mensen zouden een vreemde definiëren als ‘iets wat je niet kent’. Bijvoorbeeld het nummer vragen van een buitengewoon knappe meid op het strand in Griekenland. Het vreemde kan volgens mij het beste worden omschreven als het onbekende. Ik denk ook dat er het bijna bekende onbekende is en dat we dit nog steeds kunnen beschrijven als het vreemde. Je kan honderden keren hebben opgetreden, maar vooralsnog extreem nerveus zijn. Dit komt omdat je te maken hebt met het bijna bekende onbekende van de situatie. Met andere woorden: Je weet hoe de situatie in elkaar zit, maar je weet ook dat niet elke situatie hetzelfde is en dit maakt het dus ook onvoorspelbaar. Je hebt te maken met een ander publiek en misschien ook met een andere omgeving. Deze onvoorspelbaarheid kun je als intiem ervaren.
Om terug te komen op de vraag of je intiem kan zijn met honderden vreemden in een zaal tijdens een optreden; ik denk dat je zeker intiem kunt zijn met een onbekend publiek, omdat je jouw emoties in het moment deelt met deze honderden mensen. Vanuit het perspectief van degene die presenteert ontstaat er een ambiance, waarbij er sterke emoties kunnen ontstaan die geuit worden naar het publiek. De vreemden hoeven dit niet te ervaren als intiem, maar degene die presenteert kan dit zeker wel als intiem ervaren. Je kunt dus intiem zijn met honderden vreemden.