Rouw en troost

‘Geluk is heilzaam voor het lichaam, maar het is de rouw die de krachten van de geest ontwikkelt.’ – Proust

Afscheid en rouw zijn onlosmakelijk aan het leven verbonden. We krijgen er vroeg of laat allemaal mee te maken, in zeer verschillende vormen. Maar in een maatschappij waar de maakbaarheid van het leven en het nastreven van geluk centraal staan, gaan we het gesprek over rouw vaak uit de weg. Tijdens deze cursusweek zullen we dit gesprek juist opzoeken. Wat betekent rouw en hoe breed kunnen we dit concept opvatten? Hoe hangen rouw en liefde met elkaar samen? Op welke manieren kan aan rouw uiting worden gegeven, en welke rol spelen de tijd en ons geheugen hierbij? Uiteraard gaan we daarbij ook in op het thema troost: wat betekent troost en waarin kunnen we troost vinden? Wat is de rol van rituelen en muziek? En willen rouwenden eigenlijk wel getroost worden?

Aan de hand van denkers als Freud, Iris Murdoch, Patricia de Martelaere, Confucius en Zhuang Zi, Michael Cholbi en Martha Nussbaum staan we uitgebreid stil bij de conceptualisering van rouw: wat is rouw eigenlijk en hoe verhoudt rouw zich tot liefde? Vervolgens gaan we in op verschillende vormen van rouw. Hoe rouwen mensen bijvoorbeeld om het klimaat? Op welke manier wordt in oosterse filosofieën naar rouw gekeken? Welke narratieven over rouw kunnen we ontdekken in de literatuur en welke rol speelt de uitvaart in het rouwproces? Daarna staan we stil bij verschillende bronnen van troost, zoals al of niet religieuze rituelen, poëzie en muziek. Ook staan we stil bij begrippen als ‘ontroostbaarheid’, ‘rouwverwerking’ en ‘rouwhallucinaties’.

Met bijdragen van Douwe Draaisma, Jannah Loontjens, Paul van Tongeren, Katrien Schaubroeck, Tomas Serrien, Wouter Kusters, Roos Slegers, Michel Dijkstra, Carolien van Welij, Ben Schomakers, Krina Huisman, Laurens ten Kate, Mariska van Dam , Florian Jacobs en Eva van Keulen. Moderatie door Martha Claeys.

Leerdoelen

Tijdens deze cursus denken we grondig na over rouw en troost. Het programma bestaat uit lezingen van verschillende sprekers met uiteenlopende achtergronden en expertises, waardoor we deze thema’s vanuit verschillende perspectieven kunnen onderzoeken. Cursisten worden ook zelf uitgedaagd om ideeën over deze onderwerpen te formuleren, in de vorm van groepsgesprekken en korte (schrijf)opdrachten. Aan het eind van de week is de cursist in staat eigen ideeën over rouw en troost te formuleren en te toetsen aan perspectieven van anderen. Daarnaast ontwikkelt de deelnemer de vaardigheid om aandachtig te luisteren en betekenisvolle vragen te stellen.

Studiebelasting

Deze cursus bestaat uit 27 contacturen en (optioneel) enkele uren zelfstudie. Bij de cursus wordt op de eerste dag een reader ter beschikking gesteld. De teksten uit deze reader verschijnen voorafgaand aan de cursus ook op onze Digitale Leeromgeving. Het is niet verplicht deze teksten vooraf al te hebben gelezen, maar het wordt wel aanbevolen om hierop vooraf alvast een blik te werpen. Daardoor zul je meer uit de cursus kunnen halen.

Data

Maandag 12 februari t/m vrijdag 16 februari 2024.

Aanvang maandag om 10.30 uur, einde vrijdag om 12.30 uur met afsluitende lunch.

Deelname

Arrangement 1: € 917,70 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunch en koffie/thee)

Arrangement 2: € 1145,50 (arrangement 1 + standaardkamer en ontbijt) Uitverkocht!

Arrangement 3: € 1.185,50 (arrangement 1 + pluskamer en ontbijt) Uitverkocht!

Arrangement 4: € 1.215,50 (arrangement 1 + comfortkamer en ontbijt)

Wil je korting? Schaf dan de Gold Card aan of kijk of je in aanmerking komt voor ambassadeurskorting.

Moderator

Martha Claeys is gepromoveerd aan de Universiteit Antwerpen op trots als morele emotie. Haar recente boek Trots. De filosofie van een emotie is zeer lovend ontvangen. Ze is als onderzoeker verbonden aan de Universiteit Antwerpen maakt samen met Lotte Spreeuwenberg de filosofische podcast Kluwen.

Sprekers

Paul van Tongeren is emeritus hoogleraar wijsgerige ethiek aan de Radboud Universiteit Nijmegen en was van 2021 tot medio 2023 Denker des Vaderlands. Hij heeft zich decennialang ingezet voor publieksfilosofie en schreef veelvuldig over Nietzsche, Aristoteles en Kierkegaard.

Katrien Schaubroeck is als hoogleraar verbonden aan de Universiteit Antwerpen. Ze is gespecialiseerd in meta-ethiek, morele psychologie en de filosofie van de liefde. Van haar hand verschenen ondr andere The normativity of what we care about: A love-based theory of practical reason (proefschrift, 2013),en Iris Murdoch: een filosofie van de liefde (2020). Ze verzorgt voor de Universiteit Gent seminars over rouw.

Roos Slegers is docent filosofie en bedrijfsethiek aan de Universiteit van Tilburg. Ze is gespecialiseerd in het snijvlak van filosofie, literatuur en economie. Ze publiceerde verschillende boeken over de relatie tussen romans, ethiek en kennis, waaronder Courageous Vulnerability (2010) en  Adam Smith’s moral sentiments in Vanity Fair (2018). Ze is gespecialiseerd in het werk van Marcel Proust.

Wouter Kusters is filosoof, taalwetenschapper en schrijver. Zijn debuutboek Pure waanzin werd bekroond met de Van Helsdingenprijs en de Socrates Wisselbeker. Tien jaar later won hij opnieuw de Socrates Wisselbeker met Filosofie van de waanzin,. Bij ISVW uitgevers publiceerde hij onlangs Schokeffecten. Filosoferen in tijden van klimaatverandering, daarin hij gaat hij dieper in op het begrijp klimaatrouw.

Laurens ten Kate is hoofddocent godsdienstfilosofie en religiestudies aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht. Tevens is hij bijzonder hoogleraar Vrijzinnige religie en Humanisme. Ten Kate schreef onder andere een Encyclopedie van de filosofie (2007) en 25 eeuwen theologie. Teksten en toelichtingen (in samenwerking met Marcel Poorthuis, 2017). Hij is gespecialiseerd in de betekenis en praktijk van rituelen binnen en buiten religie.

Michel Dijkstra promoveerde met een vergelijkend onderzoek over eenheid en veelheid bij Dōgen en Meister Eckhart. Bij ISVW Uitgevers publiceerde hij onder andere Inleiding taoïstische filosofie (red., 2015) en De essentie van Dōgen (2020). Hij schrijft regelmatig artikelen voor Filosofie Magazine en verzorgt verschillende cursussen over oosters denken bij de ISVW en andere instellingen.

Florian Jacobs is filosoof en uitgever bij ISVW uitgevers. Hij studeerde filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en schrijft zowel fictie als non-fictie. Eerder publiceerde hij Markante denkers (met prof. Frans Jacobs, 2016) en de dichtbundel Zwaan en zang (2017). In 2022 verscheen bij Boom Uitgevers Blijven is nergens. Het Europa van Rilke.

Douwe Draaisma is bijzonder hoogleraar in de geschiedenis van de psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Draaisma is de auteur van een aantal zeer succesvolle boeken die veelvuldig zijn vertaald. Met Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt won hij meerdere prijzen. Hij is gespecialiseerd in de werking van het geheugen. hij doet onder andere onderzoek naar het ervaren van rouwhallucinaties. Foto: Sake Elzinga

Jannah Loontjens is schrijfster, dichteres en filosofe. Loontjens was in 2020 een van de oprichters van schrijverscollectief Fixdit. Onlangs verscheen haar nieuwe roman En toen ging hij, een boek dat zich afspeelt in Zweden ten tijde van de moord op Olof Palme. Ze is een van de dichters van Stichting Eenzame Uitvaart, die zogenoemde ‘eenzame uitvaarten’ in Amsterdam begeleidt met een gedicht. Foto: Valerie Granberg

Tomas Serrien schrijft over muziek, maatschappij en filosofie. In 2015 won hij de Geert Grote Pen, een scriptieprijs die wordt toegekend aan de beste Nederlandstalige masterproef in de wijsbegeerte. Zijn eindwerk vormde de inspiratie voor zijn debuutboek Klank, dat uitkwam bij uitgeverij Houtekiet. In september 2020 maakte hij de podcastreeks Orentroost.

Carolien van Welij is filosoof en neerlandicus. Voor Filosofie Magazine schrijft ze interviews en artikelen over filosofie, literatuur en levenskunst. Voor haar rubriek Het Moment interviewt ze schrijvers, kunstenaars en filosofen over een moment waarop filosofie hun leven veranderde. Ze geeft bij de Volksuniversiteit lezingen over het werk van Patricia de Martelaere. Foto: Lucy Lambriex

Ben Schomakers is opgeleid als wiskundige, classicus en filosoof. Hij publiceerde over de Griekse oudheid en vertaalde Over de ziel en Metafysica van Aristoteles en Oedipus heerst en Antigone van Sophocles. Recente publicaties zijn Het begin van de melancholie (2018, winnaar Van Helsdingen-prijs en shortlist Socratesbeker), De tranen van Electra (2021) en Verlangen opnieuw (2023).

 Krina Huisman promoveert bij de Universiteit Groningen op het proces van ‘narratieve zingeving’. Daarbij laat ze zien dat een rouwervaring met behulp van gedeelde, historisch bepaalde en normatief beladen zingevingsmodellen, ‘rouwplots’ genoemd, omgevormd kan worden tot een betekenisvol levensverhaal.

Mariska van Dam heeft filosofie en Nederlandse taal en cultuur gestudeerd aan de Universiteit Utrecht. Haar interesse ligt op het snijvlak van filosofie, cultuur en religie. Zij werkt onder andere als kistendrager bij uitvaarten. Haar essay ‘Mijn vreemde schouders’ won in 2022 de tweede Kitty van der Vliet Essaywedstrijd.

Eva van Keulen studeerde psychologie en volgde een master in de Filosofie van de gedragswetenschappen aan de Radboud Universiteit. Voor haar master liep ze stage bij de ISVW. Haar scriptie gaat over rouw en troost. Foto: Valerie granberg