Het is een donkere avond begin november. De cv-ketel is kapot, waardoor ik al twee dagen niet heb kunnen douchen en de verwarming niet werkt. Daarnaast rijdt tot overmaat van ramp de bus niet, waardoor ik ook de verjaardag van die avond aan me voorbij moet laten gaan. Kortom, mijn leven is zwaar en ik heb zin om een avond te zwelgen in zelfmedelijden. Dus pak ik het boek waarvan ik hoop dat het me nog verder de negatieve spiraal in kan trekken: Het leven is zwaar, van Kieran Setiya.
Door Joanne Rouwendal
Die avond, onder een warme deken en met drie paar sokken om mijn voeten, las ik de eerste zin: ‘Het leven is moeilijk, beste vrienden – en dat moeten we uitspreken’. Na een korte en bondige inleiding begint Setiya aan een ontdekkingsreis naar de filosofie van het menselijk lijden. Het boek loodst je langs alle belangrijke zware thema’s van de westerse mens: pijn, verdriet en de absurditeit van het bestaan.
De filosofie van het lijden
Een van de sterke punten van het boek is de verfijnde wijze waarop de auteur het lijden analyseert en later de ideeën van eminente filosofen introduceert en in context van eerder gevormde ideeën plaatst. Daarnaast draagt de toegankelijke schrijfwijze bij aan het leesgemak en maakt dit het boek geschikt voor een breed publiek. De auteur vertelt een complex onderwerp op een begrijpelijke manier, waardoor de lezer zich kan verdiepen zonder zich verloren te voelen in vakjargon of abstractie.
Toch zijn er enkele tekortkomingen Het boek lijkt af en toe te worden beheerst door de persoonlijke belevingen van de auteur. De biografische delen over zijn eigen lijden – die, eerlijk is eerlijk, toch wel wat heftiger zijn dan het uitvallen van een cv-ketel – beslaan een groot deel van het boek, wat een zekere mate van zelfgerichtheid uitstraalt. Maar deze delen zullen zeer herkenbaar zijn voor de lezer die zelf ook te maken heeft met chronische ziekte.
Een ander nadeel is de oppervlakkigheid van sommige thema’s. Het boek dient als een inleiding tot de filosofie van het lijden, maar voor degenen die al enige kennis hebben van het onderwerp, kan dat onbevredigend aanvoelen. Bovendien valt het boek vaak in herhaling.
Pijn en verdriet horen erbij
Setiya komt na vele hoofdstukken tot de conclusie dat pijn en verdriet bij het leven horen; voor velen is dat geen nieuwe conclusie. Setiya benadrukt het belang van het erkennen van pijn en lijden in plaats van deze weg te stoppen. Hij betoogt dat het omarmen van onze moeilijkheden en het uiten van onze emoties de weg vrijmaakt voor rouw en heling. Deze benadering van het omgaan met de donkere kanten van het leven is eerlijk en laat zien hoe we kunnen groeien en leren van onze ervaringen.
Toch wringt deze uitleg, omdat acceptatie van ons lot vaak niet makkelijk is. Afgezien van de keren dat we natregenen op de fiets en verkleumd bij onze afspraak aankomen, de trein voor ons neus wegrijdt of de koelkast kapot gaat net wanneer je op vakantie wil, zal de waarom-vraag over het leed onze gedachten bezighouden. Waarom ik? Waarom deze ziekte? Dat zullen velen zich hebben afgevraagd.
Een nuchter verhaal
Het leven is zwaar poogt niet om antwoord te geven op deze problemen. Waar het boek op focust, is acceptatie als aanmoediging door te gaan. Toch wordt in hoofdstuk 9 kort het probleem van absurditeit aangestipt. Waar Setiya in de rest van het boek de lezer aanmoedigt het leven te aanvaarden zoals het is en maar zo min mogelijk vragen te stellen bij de gebeurtenissen – wat mij betreft een onfilosofische houding –, gaat hij in dit gedeelte wel in op de absurditeit van het leven. Hij gooit enkele godsdiensten overboord, focust op het boeddhisme en concludeert plots dat we mogen hopen op de toekomst. Wat mij betreft waar, maar slecht onderbouwd.
Concluderend is de oplossing die dit boek aandraagt voor de omgang met lijden, namelijk het omarmen en accepteren van de pijn en ongemakken die je ervaart, niet voor iedereen toereikend. Als je diep in de put zit, zal deze oplossing geen brug kunnen slaan over het ravijn van ongelukkig zijn. Daarnaast mis ik praktische oplossingen. In het hoofdstuk ‘Hoop’ wordt aangestipt dat we hoopvol moeten blijven, maar hoe doen we dat? En als je echt geen uitkomst meer ziet, hoe kun je dan hoopvol en toekomstgericht blijven?
Toch biedt het boek waardevolle inzichten op het gebied van lijden. Het leven is zwaar is toegankelijk en brengt belangrijke denkbeelden van filosofen naar voren. In een wereld waar zelfhulpboeken vaak vol staan met clichés en positiviteitsretoriek, onderscheidt Het leven is zwaar zich door zijn oprechte en ongezouten benadering van de menselijke worsteling. Zeker voor hen die dagelijks met lijden te maken hebben is het boek een waardevolle toevoeging. Het boek nodigt de lezer uit tot een eerlijke confrontatie met de uitdagingen van het leven en biedt een filosofische gids om deze uitdagingen te begrijpen en te accepteren. Dit boek is een aanrader voor beginnende filosofen die te maken hebben met lijden of gewoon een nuchtere visie op het lijden zoeken.
Het leven is zwaar, Kieran Setiya, Amsterdam: Nieuwezijds BV uitgevers, 2023.
