Dit artikel is verschenen in iFilosofie #64. Klik hier voor de volledige editie.
Op 20 september 1851 werd Henry Shakespear Stephens Salt geboren. In 1875 studeerde hij af aan King’s College, Cambridge. Aanvankelijk ging hij daar aan de slag als docent, maar negen jaar later zegde hij zijn baan op. Salt wilde een ander levenspad bewandelen. Hij walgde van de houding die zijn mededocenten aannamen ten opzichte van dieren en bedienden en bekommerde zich om het welzijn van anderen. Salt spendeerde zijn tijd vervolgens aan het ontwikkelen van zijn eigen persoonlijke visie waarin humanisme en dierenrechten samenkomen. Salt en zijn vrouw trokken zich uiteindelijk terug in hun kleine huisje in Tilford, waar Salt zijn leven zou wijden aan het schrijven.
Tekst: Dani Lensen
Salt als dierenrechtenactivist
Salt besteedde een groot deel van zijn schrijfwerk aan de rechten van dieren. Zijn eerste boek A Plea for Vegetarianism and Other Essays (1886) maakte een enorme indruk op niemand minder dan Mahatma Gandhi. Het was volgens Gandhi dit boek dat hem liet inzien waarom op ons allen de morele plicht rust niet te leven ten koste van onze mededieren. In 1891 richtte Salt samen met gelijkgestemde denkers The Humanitarian League op, een groep die onder andere pleitte voor dierenrechten en het afschaffen van de jacht. Wanneer Henry Salt op 19 april 1939 sterft, laat hij bijna veertig boeken achter.
Ten strijde
Animals’ Rights Considered in Relation to Social Progress, waarvan Dierenrechten en maatschappelijke vooruitgang de vertaling is, werd in 1892 voltooid. Hierin pleit Salt voor een filosofie van de dierenrechten. Salt ziet in dat dieren – net als mensen – individualiteit, karakter en rede hebben. Hij bekritiseert de opvatting dat er een ‘grote kloof’ zou bestaan: een kloof tussen de mens als verheven wezen en het dier. Volgens Salt is deze verkeerde opvatting grotendeels te wijten aan de invloed van het christendom en het gedachtegoed van de Franse filosoof René Descartes. Volgens de christelijke opvatting is er immers een menselijke ziel die eeuwig zal voortleven terwijl dat voor dieren niet geldt. Descartes beschreef dieren als louter mechanische automaten, zonder bewustzijn en gevoel. Beide opvattingen maken een radicaal onderscheid tussen mensen en dieren. Salt bestrijdt dan ook vooral deze opvattingen. Hij bestrijdt de opvatting van de ‘grote kloof’ aan de hand van de natuurwetenschap. In 1859 publiceerde de Britse bioloog Charles Darwin het baanbrekende werk On the Origin of Species. Sindsdien weten we dat er géén fundamentele scheiding tussen mens en dier is. De mens is mededier; er bestaat geen grote kloof tussen mens en dier.
Het is dan ook onjuist door te gaan met alle barbaarse praktijken. Als we mensen niet barbaars mogen behandelen, geldt dat ook voor dieren. Salt bekritiseert onder meer vivisectie, vleeseten en de jachtsport, wat hij ‘amateur-slagerwerk’ noemt. Wat we nodig hebben is een hervormingskoers. Alleen dan kan er een einde worden gemaakt aan de wreedheid en het onrecht tegenover dieren. Net als bij iedere vorm van humanitaire vooruitgang moet dit bestaan uit twee elementen: onderwijs en wetgeving. Aan de hand van educatie kunnen we mensen bijbrengen op een juiste manier met dieren om te gaan. Maar net als bij de afschaffing van andere barbaarse praktijken, zoals slavernij, is er ook daadwerkelijke wetgeving nodig.
Bizar actueel
Peter Singer schreef ooit dat Dierenrechten en maatschappelijke vooruitgang het beste boek uit de achttiende en negentiende eeuw is over dierenrechten. Daar sluit ik mij bij aan. Dierenrechten en maatschappelijke vooruitgang is een erg goed opgezet werk dat boordevol staat met krachtige en inspirerende teksten. Tijdens het lezen viel me steeds weer op hoe bizar actueel het boek nog is. Ondanks dat vivisectie en plezierjacht tegenwoordig iets minder gangbaar zijn, had Salt zich waarschijnlijk in zijn grootste nachtmerries niet kunnen voorstellen tot welke immens grote proporties de veehouderij zou uitgroeien. Het boek werd geschreven in 1892 en is dus al bijna 130 jaar oud, maar nog steeds is de belangrijke boodschap van Salt niet tot iedereen doorgedrongen. Dierenrechten en maatschappelijke vooruitgang is terecht opnieuw vertaald; het is een boek dat het verdient gelezen te worden.