Oh ja. Deze column. Of moest het een artikel zijn? Anyway, het moet dinsdag na de vakantie af zijn. Dinsdag al. Nou ja, de eerste versie dan. Nooit echt duidelijke uitleg over gekregen. De enige uitleg die we hebben gehad, stelde dat het een column moest worden, terwijl de pdf van Jonge Denkers zegt dat het een artikel moet zijn. En niet alleen dit, hè. Proefwerkcijfers, huiswerk, mailtjes, stress. En op een groter niveau: klimaat, oorlog, ongelijkheid, onrecht. Overal. Mijn hoofd slaat op hol. En nu is de vraag; hoe gaan we ermee om? Met deze chaos?
Om eerlijk te zijn, ik weet het niet. Ik denk ook niet dat ik het ooit ga weten. En dus denkt een deel van mij nu: ‘Waar de heck ben ik mee bezig in mijn welverdiende herfstvakantie?’ Maar goed, laten we er eerst maar eens induiken. Wat is chaos nu eigenlijk precies? Het Nederlands woordenboek van Van Dale zegt dit:
Door Julia Kirkels
cha·os (de; m)
1. ordeloze massa, warboel
Het Wolters’ handwoordenboek voegt hier het woord ‘baaierd’ aan toe, waarmee de ‘ongevormde massa voor de schepping, waaruit de geordende aarde ontstaan is’ wordt bedoeld. Dit is een religieus concept, aangezien het woord ‘schepping’ erin voorkomt. Dit gebruik van het woord ‘chaos’ bestaat al sinds de klassieke oudheid. De Romeinen gebruikten het om een ‘grenzeloze ruimte vol duisternis’ aan te duiden, en de Grieken gebruikten het woord ‘kháos’ (onmetelijke ruimte waar al het bestaande zijn oorsprong vond). Dit woord zou, afgaand op etymologie.nl, verwant kunnen zijn aan het woord ‘kháskein’, wat gapen betekent. Dat draagt dan ook weer bij aan de chaos in mijn hoofd. Lekker dan.
Is het dan zo dat chaos chaos veroorzaakt? Dat als er chaos is, die chaos zichzelf alleen maar chaotischer maakt? Ja, dat denk ik. Er is sowieso meer kans op chaos dan op orde, als we chaos voor nu even definiëren als ‘ordeloos’. We nemen de nummers 1 2 3 4 5. In die volgorde (het zit al in het woord) zit daar orde in. In 5 4 3 2 1 ook nog wel. Maar je kan nog veel meer rijtjes maken die totaal niet op orde lijken te slaan. De kans op orde is dus statistisch kleiner. Terug naar de vraag of chaos zichzelf chaotischer maakt. Als je in een ordeloze klas staat, met leerlingen die door elkaar heen staan te schreeuwen, wordt het geschreeuw alsmaar harder, toch? En uiteindelijk gaan ze vast ook met dingen gooien. Chaos versterkt zichzelf dus zeker. Maar als dat zo is, versterkt orde dan orde? Komt er met orde meer orde dan er al was? Misschien. Maar ik denk ook voor een deel van niet. Ik denk niet dat we onder de chaos uit kunnen komen. Neem de politiek. Onze overheid neemt besluit na besluit, maatregel na maatregel, om de problemen in het land op te lossen, maar na elk besluit is er opnieuw weerstand van een bepaald deel van de bevolking. Denk even terug aan de avondklok. Er waren steeds mensen die er lak aan hadden en toch ’s nachts de straat op gingen. Chaos. Of het moment dat werd aangekondigd dat de omgevingswet zou worden ingevoerd, gingen sommige boeren met hun trekker de snelweg op. Nog meer chaos. En als er orde is, zijn we de chaos aan het bestrijden. Dat betekent dat we als het ware bang zijn voor de chaos en angst is toch eigenlijk ook onderdeel van chaos? Ik bedoel, als chaos een diepe put is, een donkere ruimte, een heksenketel (zoals een van die vage online woordenboeken me vertelt), dan spring je er niet voor je plezier in.
We zijn tot de conclusie gekomen dat chaos misschien onvermijdelijk is, hoewel er zeker iets aan te doen valt. Datgene is dan gewoon niet helemaal sluitend. Maar als er wel iets aan te doen is, hoe klein dan ook, moeten we die kans dan niet grijpen? Proberen de wereld op orde te brengen? Ik zou zeggen dat het van de situatie afhangt. Natuurlijk moeten we de oorlogssituaties in de wereld op orde brengen. Natuurlijk moeten we met zijn allen een sluitend en realistisch plan bedenken om klimaatverandering tegen te gaan. Zonder twijfel. Maar er bestaat ook leuke chaos. De chaos om de kleine dingen. De chaos van een verrassingsfeestje dat écht een verrassing blijkt te zijn. Van een kussengevecht midden in de nacht, waarbij je niet meer weet wie wie is, en of je je kussen tegen de lamp of het hoofd van je vrienden gooit. Van de slappe lach hebben aan tafel en niet meer weten waarom. Ja, chaos kan ook geweldig zijn.
Dus nee, er valt geen universeel antwoord te geven op de vraag of we chaos moeten bestrijden of omarmen. Maar dat is wat filosofie is, niet? Vragen zonder antwoorden. Of met een heleboel. Toch zou ik een min of meer sluitend antwoord kunnen geven, dat eigenlijk heel simpel is. Is het vervelende chaos? Haal de bestrijdingsmiddelen maar uit de kast (wel milieuvriendelijke graag, anders draag je ook weer bij aan de chaos van milieuvervuiling). Is het leuke chaos? Veel plezier!
Hoeveel woorden moest deze column ook alweer hebben? Of was het een artikel? Ik weet nog steeds niet wat het moet zijn. Moet ik die chaos dan in deze situatie omarmen of bestrijden? Nog een vraag om over na te denken. Misschien moet ik daar mijn column/artikel dan maar mee beginnen. 700 tot 1400 woorden in ieder geval. Dat komt wel goed voor dinsdag.
Dit artikel is verschenen in iFilosofie #75. Klik hier voor de volledige editie.