De Ubuntu-opleiding aan de ISVW is al jaren een groot succes, vooral door de bevlogenheid van haar initiator: Annette Nobuntu Mul. Ze is zelf hoofddocent van de opleiding, naast een elitekorps van toonaangevende gastdocenten, onder wie Kathleen Ferrier, Jessica den Outer, Babah Tarawally, Kees Klomp en Marten Bos. Valerie Granberg spreekt met Annette Nobuntu Mul over het belang van het Ubuntu-gedachtegoed.
Hoe ben je in contact gekomen met de Ubuntu filosofie?
‘Dat was in 1999, ik werkte als gestalttherapeut en was op reis in Zuid Afrika. Daar werd ik gegrepen door Nelson Mandela en Desmond Tutu en het Ubuntu-gedachtegoed dat zij aanhingen. Hoe was het mogelijk dat mensen jaren in de gevangenis hadden gezeten onder het apartheidsregime en er zonder wraak uitkwamen? Sindsdien zie ik Ubuntu als mijn zielsopdracht. Dit is wat ik te doen heb in mijn leven. Dit is wat de wereld nodig heeft.’
Wat betekent Ubuntu voor jou persoonlijk?
‘Ubuntu is een filosofie van fundamentele verbondenheid, verzoening en vergeving. In mijn eigen leven heeft schuld en schaamte altijd een grote rol gespeeld. Mijn ene grootvader had the medal of freedom gewonnen voor zijn rol in het verzet, mijn andere grootvader was gesneuveld aan het oostfront als SS-officier. En zo was mijn familie verscheurd door de oorlog. Dit verhaal maakt Ubuntu voor mij extra relevant, om zo de schuld en schaamte te kunnen doorbreken.’
Hoe werkt dat? Waarom kan Ubuntu schuld en schaamte doorbreken?
De Ubuntu filosofie is geen competitief maar een coöperatief denken. Als er één wint, verliezen er twee. We moeten erkennen dat we fouten maken, dat we volkeren hebben uitgebuit en ecosystemen hebben vernietigd. Maar het gaat niet alleen om het erkennen van schuld, maar ook om het besef dat we verbonden zijn in humanitair en ecologisch opzicht. Zo bekeken dragen we altijd gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor de wereld waarin we leven.’
Dat klinkt mooi, maar ook heel groot en overweldigend. Wat leren deelnemers in de opleiding?
‘Als we iets willen doen aan de globale problemen waar we nu mee kampen zoals de klimaatcrisis, is het noodzaak dat mensen handelen vanuit solidariteit. Dat is de enige manier. Het doel van de opleiding is om bij te dragen aan een rechtvaardige, inclusieve en duurzame wereld, om zo van betekenis kunnen zijn voor komende generaties. Als je je het besef van medemenselijkheid en intrinsieke verbondenheid eigen maakt, geeft dat een radicaal andere kijk op allerlei maatschappelijke gebieden, zoals de zorg, de economie of de rechtspraak. Bij de opleiding komen al die verschillende gebieden aan bod.’
Hoe kunnen deelnemers die andere kijk toepassen in hun werk?
‘Vanuit de bron van medemenselijkheid krijg je tijdens de opleiding naast een hoop kennis ook praktische gereedschappen in handen die je in kunt zetten in je je beroep of in je persoonlijke levenssfeer. Je leert bij de opleiding open en betrokken te communiceren. Een voorbeeld. Als iemand iets verkeerd doet, dan veroordeel je hem niet, maar geef je die persoon de helpende hand, je staat iemand bij. Voor Ubuntu heeft iedereen naast een eigen verantwoordelijkheid ook een medeverantwoordelijkheid voor het welzijn van de ander en een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de wereld. Het ontwikkelen van die medeverantwoordelijkheid kan bijdragen aan goede besluitvorming en kan mensen doen groeien.’