Dit artikel is verschenen in iFilosofie #63. Klik hier voor de volledige editie.
Omstreeks 300 v. Chr. houdt de rijke generaal Lysimachus een diner. Onder de aanwezigen bevindt zich ook de cynische filosofe Hipparchia. Wanneer de sofist Theodoros van haar dreigt te verliezen in een discussie merkt hij vilein op dat zij haar vrouwelijke plichten verwaarloost. Hipparchia dient hem van repliek en zegt: “Dat klopt Theodoros, maar vind je het echt zo kwalijk dat ik mijn tijd aan mijn onderwijs heb besteed in plaats van het te verspillen bij het weefgetouw?” Deze anekdote uit Diogenes Laërtius’ Leven en leer van beroemde filosofen toont Hipparchia als een eigenzinnige denker. Toch is er over haar weinig geschreven. Zonde, vond striptekenaar Barbara Stok. Stok deed vijf jaar lang onderzoek naar Hipparchia om een geloofwaardig verhaal neer te zetten. Het resultaat is de graphic novel De filosoof, de hond en de bruiloft, waarin zij het verhaal van Hipparchia hervertelt en de lezer laat kennismaken met de cynische filosofie.
Tekst: Emma Trijsburg
Zwerfhonden en boekrollen
Hipparchia wordt geboren in de Griekse stadstaat Maroneia rond 350 v Chr. Ze komt uit een rijke familie en groeit op in een tijd waarin een vrouw wordt geacht te trouwen, kinderen te baren en vooral geen lastige vragen te stellen. Terwijl haar familie op zoek is naar een huwelijkskandidaat, is er voor Hipparchia slechts één grote liefde: de filosofie. ‘s Nachts leest ze stiekem de filosofische boekrollen van haar broer en overdag filosofeert ze tegen een groep zwerfhonden. Een geslaagde grap, want cynicus betekent letterlijk ‘hij die honds leeft’. Aan Hipparchia’s rustige leven komt een einde als ze naar Athene reist om een huwelijkskandidaat te ontmoeten.
Crates en de cynici
Hier woont de cynicus Crates die leeft volgens de natuur. In de praktijk houdt dat in dat Crates lompen draagt, simpel eet en scheten laat wanneer hij wil. Immers, luxe en sociale status leiden tot onrust en daar houden cynici niet van. Rijkaards zijn constant bang dat ze hun rijkdom verliezen en ook een goede naam kan je besmeuren. Door hier afstand van te nemen ontdoet de cynicus zich van angst en bereikt die ataraxia, een staat van innerlijke rust. Hipparchia is gelijk geboeid door de dwarse Crates en woont stiekem zijn lezingen bij. Maar wanneer haar huwelijk nadert staat Hipparchia voor een dilemma. Geeft ze toe aan verwachtingen van haar familie of kiest ze haar eigen pad?
Cynisme voor de 21e eeuw
De filosoof, de hond en de bruiloft is een speels boek dat de lezer op eenvoudige wijze laat kennismaken met het cynisme. Het knappe is dat Stok moeilijk filosofisch jargon uit de weg gaat en daardoor in staat is om de filosofie begrijpelijk te maken. Een getekend verhaal laat duidelijker zien wat een leven volgens het cynisme inhoudt dan een droog theoretisch boekwerk. Daarnaast maken de vele grapjes het boek luchtig. Deze luchtigheid doet gelukkig niets af aan de filosofische overpeinzingen. In een maatschappij waarin mensen kampen met burn-outs, stress en andere mentale klachten kan het cynisme een ander perspectief bieden. Enig puntje van kritiek is dat de vraag waarom de cynicussen op zoek zijn naar ataraxia onbeantwoord blijft. Ook de Epicuristen en de Stoïcijnen houden zich bezig met het bereiken van innerlijke rust. Maar waarom deze rust een belangrijk thema was tijdens Hipparchia’s leven wordt niet uitgelegd. Toch stoort dat weinig, De filosoof, de hond en de bruiloft is vooral een prikkelend en grappig boek dat Hipparchia de aandacht geeft die ze verdient.