De Internationale School voor Wijsbegeerte is een centrum voor wereld- en levensbeschouwing. De school is gevestigd op het lommerrijke Landgoed ISVW in Leusden, waarop ook ons hotel (109 kamers beschikbaar), ons conferentieoord (13 zalen) en onze uitgeverij zijn te vinden. De inkomsten uit het hotel, het conferentieoord en de uitgeverij worden gebruikt om cursussen tegen een schappelijke prijs (doorgaans onder de kostprijs) aan te bieden. De school doet geen structureel beroep op gemeenschapsgelden.
Sinds 1916 heeft de ISVW een grote rol gespeeld in Nederlandse filosofie. Aanvankelijk onderwees de Duitse filosoof Martin Buber godsdienstfilosofie, terwijl Clara Wichmann-Meijer, een bezielende kracht achter de invoering van het vrouwenkiesrecht, de politieke filosofie onderwees en Bierens de Haan de geschiedenis van de filosofie voor zijn rekening naam. Sprekers als de Indiase dichter Rabindranath Tagore, de Britse taalfilosoof Sir Alfred Ayer, de Duitse existentialist Martin Heidegger, de Franse opvoedkundige Jean Piaget en de Franse ethicus Emmanuel Levinas gaven gastcolleges. In de oorlogsjaren sloot de ISVW haar deuren. Directeur C.A. Mennicke, zelf van Duitse afkomst maar fel antifascistisch ingesteld, kreeg onderdak bij cursisten van de ISVW om na de oorlog als directeur terug te keren.
Omdat de overheidssubsidie langzaam afnam, werd in de jaren tachtig besloten tot de bouw van een hotel. Dat moest inkomsten genereren voor de filosofie, die vanaf de oprichting een schip van bijleg is geweest. In de periode 2011-2016 groeide het aantal cursisten sterk, werd de uitgeverij opgericht, zag het digitale tijdschrift iFilosofie het licht, werden beroepsopleidingen geïntroduceerd en begon de ISVW met het verzorgen van cursussen in verschillende steden in het land. De ISVW maakte in deze periode naam met gastlezingen van de Amerikaanse filosofen Martha Nussbaum (over onderwijs) en Francis Fukuyama (over economie), de Duitse denkers Rüdiger Safranski (over vrijheid) en Peter Sloterdijk (onder meer over sferen), de Australische ethicus Peter Singer, de Canadese politieke denker Will Kymlicka, de Nederlandse primatoloog Frans de Waal, wetenschapsfilosoof Patricia Churchland en vele anderen.
Op dit moment is de ISVW een van initiatiefnemers van de promotie van bildung (algemene en persoonlijke vorming) in het basis-, voortgezet en hoger onderwijs. De ISVW neemt daarnaast zitting in verschillende filosofische organisaties, zoals de Stichting Maand van de Filosofie die onder meer de Socrates Wisselbeker voor het meest prikkelende filosofieboek in het leven heeft geroepen.
Doelstelling
De Internationale School voor Wijsbegeerte is opgericht als centrum voor wereld– en levensbeschouwing. De doelstelling, die in honderd jaar nauwelijks is gewijzigd, luidt:
‘De stichting heeft ten doel het (nagenoeg) uitsluitend zonder winstoogmerk beoefenen van filosofie en daardoor bijdragen aan de kwaliteit van het persoonlijk en maatschappelijk leven en het verdiepen van levens- en wereldbeschouwing, en voorts al het geen daar rechtstreeks of zijdeling mee verband houdt, of daartoe bevorderlijk is of kan zijn, alles in de ruimste zin van het woord en in het algemeen belang.’
Wat onder filosofie wordt verstaan, wordt in de statuten niet toegelicht. We kunnen filosofie voor de vuist weg aldus echter omschrijven:
Onder filosofie verstaan we het methodisch en stapsgewijs nadenken over willekeurige onderwerpen, waarbij de stappen in het denkproces zelf steeds onderwerp van gesprek zijn. Filosoferen leidt tot heldere onderscheidingen, beter begrip, een kritische en vragende houding en zo hopelijk tot zelfkennis en een beter onderling begrip. Filosoferen kan een levenshouding worden, iets wat de ISVW nadrukkelijk voorstaat. Deze levenshouding wordt gedragen door enige kennis van de filosofische traditie, aangeleerde filosofische vaardigheden en basale kennis van de wetenschappen, want zonder feitenkennis is het denken leeg.
Omdat filosofie overal over kan gaan, zijn er geen onderwerpen bij voorbaat uitgesloten. Of zoals Reiman, de eerste mecenas en medeoprichter van de ISVW het zei, de ISVW doet ‘niets niet’. Alle meningen en onderwerpen zijn welkom, mits men maar bereid is om ze op de pijnbank van de kritiek te leggen. Vooroordelen zijn van harte welkom – we hebben ze allemaal – mits men bereid is ze om te vormen tot meer doordachte oordelen. Uiteraard wordt bij de keuze van de onderwerpen gekeken naar maatschappelijke of persoonlijke relevantie. De toepassing van filosofie op verschillende praktijken staat bij de ISVW centraal. De filosofische kennis die in de universiteiten wordt geproduceerd, wordt bij de ISVW productief gemaakt en in de praktijk getoetst. De academie en de ISVW zijn dan ook nauw met elkaar verbonden.
Omdat het denkproces centraal staat bij de ISVW, bieden we bepaalde activiteiten bewust niet aan, namelijk die waarbij het kritische denken los wordt gelaten en waar de bezoeker wordt uitgenodigd om zich klakkeloos over te geven aan een specifiek gedachtegoed.
Bij het uitdragen van haar doelstelling wordt de ISVW financieel en anderszins ondersteund door de Vereniging Vrienden van de ISVW. Ook deze organisatie is in 1916 opgericht. In 2016 had de vereniging bijna duizend leden. Het is daarmee een van de grootste filosofische verenigingen in Nederland. De ISVW verleent deze vereniging administratieve ondersteuning, helpt de vereniging met het organiseren van filosofische cafés en onderhoudt uiteraard nauwe banden met het Vriendenbestuur.
Activiteiten van de ISVW
Naast het runnen van een hotel en het conferentiecentrum, iets wat de filosofie zowel in praktische als in financiële zin ten goede komt, geeft de ISVW hoofdzakelijk op deze manieren vorm aan haar doelstelling:
Publiekscursussen
- Summerschools. Deze beslaan meestal vijf dagen. We verzorgen nu zo’n 18 summerschools per jaar,
- Basiscursussen (die sinds 2005 bestaan). De basiscursus beslaat doorgaans vijf weekenden,
- Cursusweken. We plannen in vrijwel iedere vakantie, dus ook buiten de zomer, enkele cursusweken. Dit doen we veelal in samenwerking met dagbladen. Deze cursussen begeven zich ook regelmatig op het raakvlak van filosofie en wetenschap,
- Cursusreeksen in ’t land. Deze worden in verschillende steden in ’t land verzorgd en bieden een mix van filosofie en wetenschap. Ook worden door de ISVW nachten van de filosofie georganiseerd in grote steden.
Beroepsopleidingen en vakmatige trainingen
Sinds 2011 kent de ISVW beroepsopleidingen die meestal uit drie tot tien doorgaans meerdaagse bijeenkomsten bestaan. Deze opleidingen worden afgesloten met een certificaat. Tot de min of meer vaste opleidingen behoren onder meer de beroepsopleiding tot socratisch gespreksleider, tot filosofisch practicus, tot docent filosoferen met kinderen en jongeren, tot leider van een moreel beraad en tot visieontwikkelaar in organisaties. Daarnaast zijn er ook trainingen (de Kunst van het vragenstellen bijvoorbeeld) die regelmatig worden aangeboden.
ISVW Uitgevers
Sinds 2011 heeft de ISVW een uitgeverij, ISVW Uitgevers, die gemiddeld zo’n 25 filosofieboeken (en soms ook DVD’s en scheurkalenders) per jaar uitbrengt. De uitgeverij brengt ook een gratis digitaal tijdschrift uit, iFilosofie geheten, ter promotie van het filosofieboek en van de eigen activiteiten. Het tijdschrift is gratis en dus zuiver ideëel. Het wordt door een onbezoldigde redactie gemaakt. De uitgeverij is gespecialiseerd in praktische en publieksgerichte filosofie. De boeken ondersteunen veelal de cursussen of zijn een uitvloeisel van cursussen.
Participatie in filosofieorganisaties
De ISVW speelt een belangrijke rol in het filosofische landschap. De school is een van de drijvende krachten achter de Stichting Maand van de Filosofie en het Vlaams-Nederlands Forum voor Filosofie. Ook zijn er banden met de Algemene Nederlandse Vereniging voor Wijsbegeerte en de VFVO, de vereniging van filosofiedocenten in Nederland. Daarnaast zijn er banden met het Centrum voor Kinderfilosofie, verschillende universiteiten en organisaties als Human, Trouw en Filosofie Magazine. Mede door haar inspanningen om het filosofieboek zichtbaar te maken via iFilosofie zijn er nauwe banden met filosofie-uitgeverijen. Ook zijn er nauwe banden met andere aanbieders van filosofische activiteiten.
Bildungsactiviteiten
De ISVW is een van de drijvende krachten achter de Landelijke Regiegroep Bildung, een samenwerkingsverband van de lerarenopleidingen van hogescholen en universiteiten. Verschillende scholengroepen worden door de ISVW begeleid bij het opzetten van bildungsonderwijs. De laatste jaren speelt het op de ISVW bedachte (bildungs)agoramodel hierbij een belangrijke rol. De uitgeverij ondersteunt de bildungsactiviteiten met allerlei boekuitgaven.
Begeleiding bedrijven en overheden
Met enige regelmaat begeleidt de ISVW bedrijven en overheden bij integriteitskwesties en bij filosofische puzzels. Centraal hierbij staan de begripsverheldering, moreel beraad en het socratische gesprek. Zo helpt de ISVW meerdere scholengroepen bij het initiëren van bildungsprojecten en verzorgt de ISVW trajecten waarmee nieuwkomers in gemeenten via zogenaamde agoragesprekken systematisch kennis maken met de samenleving.