Filosofisch schrijven, dat klinkt moeilijk. We schudden niet allemaal een kloeke kritiek of een fenomenologie van de geest uit onze mouw. Dat hoeft dan ook niet. Als je de volgende vijf punten in de gaten houdt, ben je al heel goed op weg naar een aardig filosofisch boek.
1) Schrijf voor een duidelijk publiek.
Er bestaat geen goed boek dat niet voor een publiek is geschreven. Zelfs een moeilijke filosoof als Hegel wist precies welke lezer hij wilde bereiken – hetzelfde publiek dat op zijn colleges afkwam. Het maakt dan ook niet zozeer uit voor wie je schrijft, als je maar voor iemand schrijft. Een onduidelijk boek is een mislukt boek. Beeld je een lezer in en schrijf voor die lezer. En hoe groter die groep van ingebeelde lezers, hoe meer kans op succes.
Voorbeeldboek: Stoïcijnse levenskunst van Miriam van Reijen.
2) Neem meerdere perspectieven in.
Wie filosofeert, echt filosofeert, bekijkt een kwestie van zo veel mogelijk kanten. Dat betekent niet dat je je eigen perspectief niet serieus neemt, dat houdt in dat je jouw perspectief als een van meerdere benadert. En dat je steeds nieuwe perspectieven zoekt. Goede filosofie maakt de wereld van de lezer wijder, en dat begint bij een schrijver die weidsheid nastreeft.
Voorbeeldboek: Dierentalen van Eva Meijer.
3) Wees urgent.
Een schrijver zou alleen dat moeten schrijven wat hem op de vingers brandt, aldus Thomas Mann. Dat brandende verlangen om dat wat jou bezighoudt hier en nu op schrift te stellen, dat wil de lezer ook ervaren. Sterke filosofie is persoonlijke filosofie. Als je niet schrijft omdat je niet anders kan, ben je niet met een boek maar met een hobby bezig.
Voorbeeld: De solidariteit van de schok van Dennis de Gruijter
4) Gebruik humor.
Filosofie is best een serieuze zaak. We hebben het tenslotte over de samenleving en over al het gekrioel erin en over wat niet al nog meer. Argumenteren is ook een serieuze zaak; het moet wel kloppen wat je beweert. Maar waar staat geschreven dat je schrijfstijl een door-en-door serieuze moet zijn? Presenteer wat je te melden hebt toegankelijk, vrolijk, alsof je er echt zin in hebt. Dat willen we lezen! En dat betekent ook: mik er soms een grap in.
Voorbeeldboek: ‘De erfenis is op’ van Frank Ankersmit & Leonie Wolters.
5) Wees concreet en abstract.
Met luchtkastelen opbouwen omtrent grote begrippen doe je alleen de luchtfietser een plezier. En een verhaal over iets overbekends is nog geen filosofie. Het is het op en neer springen tussen het bekende en het abstracte dat filosofie verhelderend maakt. Abstracties hebben anekdotes nodig, hoe dagelijkser hoe beter. En het alledaagse krijgt betekenis als je het inbedt in een overkoepelend begrip.
Voorbeeldboek: Alledaagse paradoxen van Max van den Broek.
Florian Jacobs is uitgever bij ISVW Uitgevers. Hij publiceerde de boeken Markante denkers en Zwaan en zang en leverde bijdragen aan onder meer Trouw, Filosofie Magazine en Filosofie-Tijdschrift.