Amsterdam, 25 augustus 2019,
Beste lezer,
Afgelopen jaar reisde ik digitaal langs de grenzen van onze taal op zoek naar de grenzen van onze wereld. Onder de titel Bubbelonië publiceerde ik op de website van dagblad Trouw wekelijks een column over een woord of een woordpaar. Die woorden waren niet willekeurig gekozen, het ging om termen die naar mijn idee afgelopen decennia grondig van betekenis zijn veranderd.
Volgens voormalig Denker des Vaderlands, René Gude, gebruiken we taal in vier verschillende sferen: we kletsen in onze privésituatie met familie en vrienden; we maken afspraken, volgen opdrachten in de private sfeer, de werksfeer zeg maar; we overleggen in de publieke sfeer om onze openbare ruimte te verbeteren, bijvoorbeeld met vrijwilligerswerk, en we debatteren in de politieke sfeer. Gude sprak over de vier P’s waarin taal functioneert.
Gude dacht dat er afgelopen jaren met die taal iets merkwaardigs is gebeurd: de private/werk sfeer heeft territoriumdrift gekregen. En dat zou je terugzien in onze taal, die steeds meer een financiële taal lijkt te worden. Met als gevolg dat we langzaam van “solidair naar solitair” zijn gegaan, zoals Gude stelde. Oftewel: met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht.
Met het project Welkom in Bubbelonië zijn Instituut Gak, Stichting SBI en ik een paar jaar geleden een onderzoek naar die taal gestart. Klopt het, zien we een verschuiving van betekenis? Wat betekent dit voor ons werk, voor ons leven, voor onze samenleving? Is er een mogelijkheid weer wat solidairder te worden? En zou taal daar een rol bij kunnen spelen? Rondom dit soort vragen organiseerden we met onze partners dagen voor het onderwijs, de zorg. En ik schreef mijn columns voor Trouw.
Van die columns willen we nu lesmateriaal maken, en een boek dat uitgegeven gaat worden bij de ISVW, waar René Gude directeur was, totdat hij te ziek werd om door te werken. We zouden dat boek graag met andere taalgebruikers maken. Met jullie.
Ik kwam op het idee samen een boek te maken na een gesprek met een vriend van mij over het woord ‘impact’. Ik vertelde hem dat het woord vijftien, twintig jaar geleden voornamelijk gebruikt werd als synoniem voor ‘betekenis’. Vroeg je bijvoorbeeld subsidie aan voor een documentaire, dan moest je de impact van je film kunnen aantonen, en daarmee werd iets bedoeld als ‘belang, betekenis’. Vraag je nu een vergelijkbare subsidie aan, dan moet je nog steeds de impact van je film aantonen, alleen bedoelen de subsidieverstrekkers daar nu vooral het aantal toeschouwers mee dat je verwacht te trekken. Impact is van een kwalitatief begrip veranderd in een kwantitatief begrip, en is daardoor veel meer dan vroeger een financieel geladen term geworden.
Mijn vriend, bestuurder bij de universiteit Leiden, reageerde enthousiast. “Bij ons draait tegenwoordig alles om de impact van ons onderwijs, op studenten maar ook op de samenleving. Alleen blijft het mij telkens onduidelijk wat er precies mee bedoeld wordt. En mensen bedoelen er trouwens ook telkens iets anders mee.” Dat is begrijpelijk, gezien de metamorfose die het begrip heeft ondergaan.
Wij denken dat een boek, dat lesmateriaal, veel sterker wordt als de ideeën die ik in columns heb verwoord, aangevuld worden met persoonlijke verhalen over het functioneren van deze begrippen in de samenleving/op de werkvloer. Die verhalen hoop ik bij jullie op te halen. Daarom deze blog: zouden jullie zin hebben mee te doen met het maken van dit boek?
Wat bedoel ik met ‘meedoen?’ In eerste instantie een blik werpen op de lijst woorden waarover ik afgelopen jaar geschreven heb (onderaan deze pagina). Mocht je in die lijst een term tegenkomen waarvan je denkt dat hij een opmerkelijke/dubieuze/cruciale/verwoestende/opbouwende rol speelt in de sector waarin je werkt, bij de uitvoering van je functie, voor de zingeving of in jouw bestaan dan zou ik graag van je horen hoe. Mocht je ervoor voelen hierover te vertellen/schrijven laten we dan mailen om te zien hoe we dit zullen aanpakken.
Idee?
Nu al dank voor de moeite deze lap tekst door te nemen, en ik hoor graag van jullie,
Hartelijks,
Henk Steenhuis
[email protected]
Woordenlijst
transparant, privacy en geluk
passie
vrijheid
batterij
regie & controle
aandacht
gezond
burger
vertrouwen en wantrouwen
transparant
Engels en Nederlands
perverse prikkel
gezag
protocol en professional
selectie en coöperatie.
succes
polder
moed
elite en elitair
stabilisatie
groen & groei
integer en niet-integer
inclusieve arbeidsmarkt
acuut
roeping en beroep
rendementsdenken en bildung
ondernemen
authentiek en autonoom
crisis & duurzaam.
harmonisatie
bonus
visie
trots
vermogen
patiënt, cliënt, klant
integriteit, vertrouwen & contract
stress & druk
schuld en schuldig
flexibel
impact
landschap
burn-out
code oranje
freerider
motiveren en investeren