Hoe kunnen we ons wapenen tegen desinformatie?

Een beetje filosoof ziet het huidige waarheidsverval met lede ogen aan: de grens tussen meningen en feiten vervaagt, de impact van meningen neemt toe, en het vertrouwen in feitelijke informatie neemt af. Wat vermag de waarheidslievende filosofie hiertegen? Vrienden van de ISVW Fellow Tim De Mey past inzichten uit de filosofische kennisleer toe op urgente maatschappelijke vraagstukken in het huidige politieke en publieke debat. Prijzen zijn exclusief het Basisboek Kennisleer (2022, ISVW Uitgevers) van Tim De Mey. Voorafgaand aan de cursus bekijken deelnemers de MOOC ‘Voor zover we weten’, gratis beschikbaar vanaf medio 2022.

Programma

Weekend 1: Feilbaar en feitelijk

Zaterdag 10 september 2022 10.30 uur tot zondag 11 september 2022 12.30 uur met afsluitende lunch.

Hoewel Plato reeds de sofisten voorhield dat waarheidsrelativisme onhoudbaar is, blijft het onderscheid tussen ‘voor waar aannemen’ en ‘waar zijn’ problematisch. Volgens Sextus Empiricus, Montaigne en Peirce is de oorzaak dat nagenoeg alle kennis ontspringt aan feilbare interpretaties van ervaringen. We bevinden ons in een subtiel en kwetsbaar evenwicht tussen, enerzijds, epistemische bescheidenheid en verder onderzoek naar wat ‘waar is’, en, anderzijds, trefzeker handelen volgens wat we ‘voor waar aannemen’. Hoe nu verder?

Weekend 2: Twijfelzaaiers

Zaterdag 1 oktober 2022 10.30 uur tot zondag 2 oktober 2022 12.30 uur met afsluitende lunch.

Twijfelen is essentieel voor vrije meningsvorming; Descartes zet de twijfel zelfs methodisch in. Maar er zijn ook personen die ongerede twijfel zaaien, die ons vermogen te twijfelen doelbewust en opportunistisch misbruiken. Twijfelzaaiers creëren bijvoorbeeld de illusie dat hypothesen die geen twijfel lijden, wetenschappelijk controversieel zijn. Hoe kunnen we ons wapenen tegen desinformatie? Hoe kunnen we achterhalen of alternatieve hypothesen enkel in de weegschaal worden gelegd om ons te misleiden?

Weekend 3: Over kletskoek

Zaterdag 22 oktober 2022 10.30 uur tot zondag 23 oktober 2022 12.30 uur met afsluitende lunch.

Volgens Quine vormen onze overtuigingen een netwerk waarin alles met elkaar verbonden is. Dat laat ons toe nieuwe informatie op cognitief lenige wijze te verwerken. Foutieve complottheorieën illustreren echter dat cognitieve lenigheid lang niet altijd waarheid bevordert, en dat ook zeer coherente overtuigingsystemen losgezongen kunnen zijn van de werkelijkheid. Met Susan Haacks metafoor van het kruiswoordraadsel gaan we op zoek naar een conceptie van bewijs waarmee we zinnige en onzinnige overtuigingsystemen van elkaar kunnen onderscheiden.

Weekend 4: Informatiebronnen

Zaterdag 12 november 2022 10.30 uur tot zondag 13 november 2022 12.30 uur met afsluitende lunch.

We vertrouwen het liefst wat we zelf hebben waargenomen, maar veel vaker dienen we informatie van anderen te verwerken, bijvoorbeeld van leerkrachten, journalisten of contacten op sociale media. Wanneer zijn dergelijke ‘kennisgevers’ geloofwaardig? Volgens Thomas Reid tot het tegendeel bewezen is, maar volgens Hume pas wanneer er ondersteunend, onafhankelijk bewijs is. Hoe kunnen we onderscheid maken tussen betrouwbare en onbetrouwbare bronnen?

Weekend 5: Vrije meningen

Zaterdag 10 december 2022 10.30 uur tot zondag 11 december 2022 12.30 uur met afsluitende lunch.

Volgens John Stuart Mill is vrije meningsuiting van wezenlijk belang omdat op de marktplaats van ideeën de waarheid altijd boven water komt. In de wetenschapsfilosofie wedijveren Popper en Feyerabend om Mills filosofische erfenis. Moet in de wetenschap de ideeënstrijd methodisch gevoerd worden of geldt veeleer Feyerabends anything goes? En onder welke voorwaarden kan vrije meningsuiting in het publieke debat feiten meer laten wegen dan meningen?

Studiebelasting

Elk afzonderlijk weekend van deze cursus bevat 9 contacturen, wat 45 contacturen voor de gehele cursus betekent. Daarnaast neemt het lezen van eventuele lesmaterialen circa 20 uur in beslag.

Leerdoelen

Tijdens onze filosofiecursussen doe je kennis op over filosofen en hun ideeën. Je leert je eigen ideeën en standpunten toetsen, scherpen en verdiepen door met de docent en anderen in gesprek te gaan. Daarnaast oefen je communicatieve vaardigheden zoals: aandachtig luisteren, je eigen gedachten bondig onder woorden brengen, en betekenisvolle vragen stellen.

Deelname

Arrangement 1: € 1.650,00 (inclusief 5x diner met wijn, 10x lunch en koffie/thee),

Arrangement 2: € 1.954,50 (arrangement 1 + standaardkamer en ontbijt),

Arrangement 3: € 2.004,50 (arrangement 1 + pluskamer en ontbijt),

Arrangement 4: € 2.042,00 (arrangement 1 + comfortkamer en ontbijt).

Docent

Tim De Mey is universitair docent theoretische filosofie aan de Erasmus School of Philosophy. In 2022 is hij de Vrienden van de ISVW Fellow. Lees hier meer over Tim De Mey in zijn interview met Marthe Kerkwijk, programmamanager ISVW.