Laden Evenementen

Socratisch gesprek

Je eigen ervaring tot op het bot onderzoeken

Als we Plato mogen geloven bestookte Socrates op de Griekse Agora de Atheners te pas en te onpas met vragen, totdat zij in hun eigen woorden verstrikt raakten. 2500 jaar na dato is het socratische gesprek nog steeds een geijkte methode om je eigen ervaring tot op het bot te onderzoeken en scherpe filosofie te bedrijven.

Het moderne socratische gesprek is een oefening in denken, luisteren, vragen stellen, argumenteren en precies formuleren. Tijdens de cursus voer je in een kleine groep van maximaal twaalf deelnemers een socratisch gesprek dat vijf dagen duurt. Tijdens die vijfdaagse spit je samen één spannende, zelfgekozen vraag uit. Een unieke formule, want dit kan momenteel alleen bij de ISVW in Nederland. Het onderzoek blijft niet hangen in abstracties, maar maakt gebruik van een concrete casus van één van de deelnemers. Je leert al doende.

Daarnaast is er ruimte voor vragen, achtergrondinformatie en voor verkorte werkvormen die je meteen kunt toepassen in gesprekken, trainingen of je lespraktijk.

Een socratisch gesprek van meerdere dagen is, dankzij de strakke begeleiding van Sandra AertsSam de Vlieger en Gideon Hakker, een bijzondere ervaring.

Werkvormen en inhoud

Een uniek gesprek van vijf dagen over één vraag, dus… Maar hoe gaat dat dan in zijn werk? En waar kun je nou zo lang over praten zonder dat het saai wordt?

De deelnemers bepalen samen een geschikte vraag voor hun eigen gesprek. Hoe de groep tot die vraag komt, is een onderdeel van het proces, dat strak en methodisch geleid wordt door de docenten. Zo garanderen zij dat de onderzoeksvraag waar de groep zich over buigt voldoende filosofisch van aard is. ‘Hoe bouw je een huis?’ is bijvoorbeeld geen filosofische vraag, maar ‘Wat betekent thuis?’ weer wel. Filosofische vragen dagen je uit om je opvattingen aan een grondig en kritisch onderzoek te onderwerpen. De onderzoeksvraag door de deelnemers geformuleerd wordt, is het onmogelijk om vooraf aan te geven waar de cursus over zal gaan. Maar de methodiek is wel steeds dezelfde. In een vijfdaags gesprek heb je ruimschoots de tijd om die methodiek in de vingers te krijgen en zelf met groepen aan de slag te gaan.

Na het vaststellen van de onderzoeksvraag ontwikkelt het gesprek zich stap voor stap volgens de socratische methode, die erop gericht is om alle aannames en veronderstelde kennis omtrent het gekozen onderwerp te onderzoeken. Daarbij stellen deelnemers elkaar veel vragen, luisteren zij zorgvuldig naar elkaars antwoorden, onderbouwen zij hun beweringen met argumenten, die weer nieuwe vragen oproepen. Dit proces gaat volgens beproefde stappen. De gespreksleiders sturen het gesprek zodanig, dat de groep hier niet van afwijkt. Zo voorkomen zij debatten die tot niets leiden. Een socratisch gesprek is immers niet gericht op gelijk krijgen, maar streeft naar verdieping. Je zoekt samen uit waar de consensus en de dissensus in de groep zit, welke argumenten standhouden en welke afvallen,…

Voor een socratisch gesprek is geen voorkennis vereist. Sterker nog: voorkennis zal je eerder in de weg zitten. Boekenkennis, referentie naar het werk van filosofen of wetenschappelijk onderzoek, wordt tijdens een socratisch gesprek allemaal buiten beschouwing gelaten. Het belangrijkste instrument is je eigen denken.

Wat eveneens buiten beschouwing blijft, zijn wat Plato ‘de passies’ noemde. Deelnemers worden telkens gevraagd hun inbreng te onderbouwen. Zo’n onderbouwing doet een beroep op zaken die aanspraak kunnen maken op universele geldigheid, zodat alle deelnemers zich ertoe kunnen verhouden. Particuliere gevoelens en omstandigheden die alleen voor een individu gelden vallen daarbuiten.

Leerdoelen

Aan het einde van zo’n vijfdaags gesprek hebben deelnemers enorm veel verdiepende inzichten opgedaan over de onderzoeksvraag. Aan het begin denk je misschien dat je wel zo’n beetje weet wat dit-of-dat betekent, en aan het eind denk je dat je er helemaal niks meer van begrijpt. Dat is op zichzelf al een waardevol inzicht. ‘Wijs is degene die weet dat hij niet weet’, zei Socrates immers.

Gaandeweg ontdek je dat je in het dagelijks leven maar zelden écht luistert naar wat iemand eigenlijk zegt. En hoeveel vaardigheid er eigenlijk bij luisteren komt kijken. Die vaardigheid oefen je tijdens het gesprek.

Je ontdekt eveneens hoeveel je in het dagelijks leven eigenlijk stuurt op vanzelfsprekendheden en aannames. Maar het blijkt nog niet zo makkelijk om de simpelste zaken te onderbouwen met steekhoudende argumenten. Je komt namelijk niet weg met ‘ja maar dat weet toch iedereen?’ of ‘dat is gewoon zo’ of ‘zo voel ik dat nou eenmaal’. Je leert weer fris en onbevangen kijken naar je eigen aannames, en je kunt sommige ervan aan het eind van de cursus wél onderbouwen, of misschien er afstand van doen.

Je leert de stappen van een klassiek socratisch gesprek, en krijgt inzicht in de mogelijkheden van deze eeuwenoude methode.

Deze inzichten en vaardigheden kun je vervolgens levenslang inzetten om gesprekken met anderen te verdiepen. Betere gesprekken met je vrienden, familie, collega’s of cliënten zijn het gevolg.

Studiebelasting

Deze cursus bestaat uit 27 contacturen en (optioneel) enkele uren zelfstudie. Bij de cursus wordt een reader op de eerste dag ter beschikking gesteld. De teksten uit deze reader komen vooraf ook op onze Digitale Leeromgeving beschikbaar voor deelnemers aan deze cursus. Het is niet verplicht om deze teksten vooraf te hebben gelezen, maar wel verdient het de aanbeveling om alvast een blik te werpen. Je zal dan meer uit de cursus kunnen halen.

Leerdoelen

Tijdens onze filosofiecursussen doe je kennis op over filosofen en hun ideeën. Je leert je eigen ideeën en standpunten toetsen, scherpen en verdiepen door met de docent en anderen in gesprek te gaan. Daarnaast oefen je communicatieve vaardigheden zoals: aandachtig luisteren, je eigen gedachten bondig onder woorden brengen, en betekenisvolle vragen stellen.

Data

Maandag 5 augustus t/m vrijdag 9 augustus 2024.

Aanvang maandag om 10.30 uur, einde vrijdag om 12.30 uur met afsluitende lunch.

Deelname

Arrangement 1: € 1057,70 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunch en koffie/thee).

Arrangement 2: € 1285,50  (arrangement 1 + standaardkamer en ontbijt).

Arrangement 3: € 1.325,50 (arrangement 1 + pluskamer en ontbijt).

Arrangement 4: € 1.355,50 (arrangement 1 + comfortkamer en ontbijt).

Wil je korting? Schaf dan de Gold Card aan of kijk of je in aanmerking komt voor ambassadeurskorting.

Docenten

Sandra Aerts studeerde filosofie in Leuven en Germaanse taal- en letterkunde in Antwerpen. Ze volgde de opleiding tot socratisch gespreksleider bij de ISVW. Sinds 2005 organiseert en begeleidt ze het filosofische café in Antwerpen en faciliteert ze socratische gesprekken. In 2012 redigeerde ze Het filosofisch café in acht vragen (Garant).

Sam de Vlieger studeerde filosofie aan de KU Leuven. Daarna behaalde hij een lesbevoegdheid economie en filosofie. Hij is nu docent filosofie op het Pantarijn, een middelbare school in Wageningen. Hij specialiseert zich in de kunst van het vragenstellen en volgde hiervoor opleidingen bij Kristof van Rossem. Hij ontwikkelt de webapplicatie www.peertest.nl waarop leerlingen elkaar kunnen toetsen door elkaar vragen te stellen. Hij publiceert over filosofie, pedagogiek en ICT.

Gideon Hakker studeerde af op de Toneelacademie Maastricht als regisseur/docent drama en volgde bijscholing bij Kristof Van Rossem in verschillende filosofische gesprekstechnieken. Hij is zowat overal procesgericht werkzaam met kinderen, jongeren, volwassenen. Hij werkt als freelancer voor theatergezelschappen als De Kopergieterij, HETPALEIS, De Veerman … en werkt als leraar aan de kunsthumaniora van Brussel.

 

 


×