Leergang Morele reflectie

Let op: deze leergang is al begonnen. Klik hier om je aan te melden voor de Crash Course Morele reflectie, die plaatsvindt op 11 mei 2024.

Ethiek op de werkvloer

Grensoverschrijdend gedrag, integriteitsvraagstukken, passend onderwijs, schaarste in de zorg: in alle sectoren van de samenleving spelen ethische vraagstukken. De behoefte om hier systematisch op te reflecteren neemt toe en dat reflecteren gebeurt op vele manieren, in het bijzonder tijdens een ´moreel beraad´.
De leergang Morele Reflectie voorziet in de behoefte tot het sensibiliseren, agenderen en gehoor geven aan deze behoefte, door professionals toe te rusten in kennis en vaardigheden die noodzakelijke voorwaarde zijn om dergelijke lastige vraagstukken in een groep aan de orde te stellen.

Morele reflectie

Morele reflectie is erop gericht de morele kwesties en vragen onder ogen te zien, openhartig te bespreken en dialogisch te onderzoeken. Morele reflectie helpt bij het verhelderen, begrijpen en onderzoeken van elkaars posities en standpunten, bij teamvorming en versterking van de onderlinge samenwerking. Het draagt bij aan het ontwikkelen van een beroepshouding en het professionaliseren van de eigen individuele rol. Daarnaast is morele reflectie gekoppeld aan het ontwikkelen, uitzetten en toetsen van beleidsvraagstukken.
Het concept morele reflectie verwijst naar diverse vormen van gestructureerde, systematische reflectie op alledaagse, concrete morele vraagstukken. Filosofische bronnen, ethische stromingen, alsook de rol van intuïtie in het moreel kompas komen daarin samen.

Ethiek als handelingspraktijk

Het uitgangspunt bij morele reflectie is dat moraliteit in alle handelen verweven zit: dat wat wij belangrijk en van waarde achten, komt tot uitdrukking in hoe we de dingen doen en de keuzes die we maken. Een morele vraag ontstaat dus in het handelen, en het antwoord ligt in de gezamenlijke reflectie op de morele dimensie van dat handelen.
In de leergang verkennen we de grondtonen van morele reflectie. Zowel theoretisch als praktisch word je als cursist toegerust met kennis en kunde om morele reflectie in je eigen werkomgeving te stimuleren. Je doet ervaring op in vormen van moreel beraad en kunt beredeneren in hoeverre deze aansluit op de context waarin de morele reflectie van toepassing is.

Wat leer je?

Na afloop van deze leergang ben je in staat om morele vraagstukken in de dagelijkse praktijk te herkennen, te onderscheiden van andersoortige vraagstukken en de centrale morele onderzoeksvraag te destilleren. Je leert de reikwijdte van de ethiek te herkennen, die zoveel breder is dan het primair proces (de uitvoerende praktijk). Je kunt ethische stromingen grofweg schetsen en herkennen welke stroming terug te zien is in afwegingen die zijn gemaakt. Je leert terminologie te benutten die behoort tot het domein van de ethiek én hoe een gesprek over ethiek en moraliteit laagdrempelig op te starten. Daarbij richten we ons op de vier leidende stromingen vanuit de westerse filosofie: plicht (Kant), deugd (Aristoteles), perspectief (Nietzsche) en consequenties (Bentham/Mill).
De leergang is gericht op kennis, vaardigheden en de toepassing daarvan via het in beweging brengen van je eigen (werk-)context. Daartoe krijg je ervaringen, voorbeelden en handvatten aangereikt. Je leert dialogische vaardigheden aan die bijdragen aan een gedisciplineerd, vrijmoedig, openhartig onderzoek. Je scherpt je eigen gespreksvaardigheden door scherpzinnig (‘excellent’) te luisteren, vragen te stellen die verdiepen en een gesprek ‘vloeibaar’ te houden. Daarmee realiseer je een daadwerkelijk ánder type gesprek dan een regulier teamoverleg, casus- of cliëntbespreking. Op die manier doe je een heel nieuwe ervaring op, waarin verbinding centraal staat in plaats van polarisatie.

Leerdoelen in het kort

Na afloop van deze leergang ben je theoretisch gevoed en in elementaire zin onderlegd in:

vier grote stromingen die bepalend zijn voor de westerse ethiek (leerdoel 1)
– de voornaamste kenmerken daarvan (leerdoel 2)
– de daaraan verbonden filosofische bronnen en de plaats daarvan in de tijd (leerdoel 3)
– vormen van moreel beraad: benoemen kenmerken, voor- en nadelen, verschillen in relatie tot cultuurkenmerken in de werkcontext (contextsensitiviteit) (leerdoel 4)

Na afloop van deze leergang ben je analytisch gevoed en elementair onderlegd in:
– aanwijzen van morele competenties binnen het (eigen) professioneel domein (leerdoel 5)
– herkennen van de morele dimensie van (alledaagse) vraagstukken (leerdoel 6)
– onderscheiden van typen vragen: kennis, vaardigheden en moraliteit (leerdoel 7)
– basale kennismaking met argumentatieleer (leerdoel 8)
– onderscheiden van discussie/debat van de dialoog (leerdoel 9)
– agenderen van morele vraagstukken op een contextsensitieve wijze en aanmoedigen / aanzetten tot het daadwerkelijk bespreken daarvan (leerdoel 10)

Na afloop van deze leergang ben je praktisch gevoeld en stevig onderlegd in:
– herkennen van morele vraagstukken in de eigen (werk-)context (leerdoel 11)
– formuleren van de morele dilemmavragen danwel morele uitgangsvragen (leerdoel 12)
– herkennen van (het verlaten van) een onderzoekshouding bij zichzelf en de ander (leerdoel 13)
– terugleiden naar een onderzoekshouding (leerdoel 14)
– dialogische grondhouding (leerdoel 15):
opschorten van eigen vooronderstellingen en aannames
vragen stellen
luisteren
discipline in spreken en zwijgen
– waarderen van de inbreng van een ander als vliegwiel voor dialogisch onderzoek (leerdoel 16)

Hoe doe je dat?

Leergang Morele Reflectie is ontwikkeld door en daarmee blijvend intellectueel en creatief eigendom van dr. Margreet Stolper en dr. Frouk Weidema. Onderdelen dan wel materiaal alsook de structuur van dit voorstel zijn gekoppeld aan de ontwikkelaars en mogen niet zonder nadrukkelijke schriftelijke toestemming van de ontwikkelaars worden overgenomen of gekopieerd. In ieder blok staat één thema centraal dat morele reflectie raakt. Je krijgt les van je hoofddocenten of van één van de gespecialiseerde gastdocenten. In ieder blok is er een mix aanwezig van theorie, vaardigheidstraining en praktijk. Deelgebieden die gedurende de bijeenkomsten aan de orde komen, zijn:
– Morele competenties in het licht van professionalisering
Leerdoelen 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 15
– Moreel beraad: ervaring opdoen, algemene gespreksstructuren
Leerdoelen 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16
– Filosofische grondtonen van ethisch redeneren en moreel onderzoek
Leerdoelen 1, 2, 3, 4
– Ethische stromingen: vier belangrijke ethische stromingen in het westerse denken
Leerdoelen 1, 2, 3, 4, 6, 8, 16
– Ethiekondersteuning in context: organisatie, implementatie en evaluatie van ethiekondersteuningsprakijken
Leerdoelen 5, 6, 10, 13
– Dialogische vaardigheden
Leerdoelen 5, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16
De beoefening, vorming en ontwikkeling van de eigen socratische, dialogische houding is terugkerend gedurende de gehele leergang en zit voortdurend in alle bijeenkomsten verweven.

Voor wie?

Bij uitstek is de leergang geschikt voor mensen die als taak hebben om netelige kwesties te signaleren en aan de orde te stellen. Te denken valt aan artsen, hulpverleners, onderwijs- en politiefunctionarissen, bestuurders, beleidsmakers, leidinggevenden anderszins, compliance officers, geestelijk verzorgers. Deze leergang is ontworpen voor mensen zonder specifieke voorkennis met betrekking tot de ethiek of de filosofie.

Tijdsinvestering

De beroepsopleiding Morele reflectie omvat in totaal 10 dagen, bestaande uit 5 modules van twee dagen: dinsdag (3 dagdelen) en woensdag (2 dagdelen) in de periode van november 2023 t/m april 2024. Per module zijn er 12 contacturen. Houdt u rekening met een voorbereidingstijd van ongeveer vier uur per week aan lezen en praktijkopdrachten. De totale studiebelasting in uren bedraagt dus 5 x 12 = 60 contacturen en 20 weken x 4 uur = 80 uur zelfstudie. Tussen de bijeenkomsten door kom je eenmalig (online) bijeen in kleiner verband. Tijdens deze studiegroepen verwerk je gezamenlijk de behandelde stof, al dan niet aan de hand van een leeropdracht. De vrucht van deze studiegroepen vormt input voor dagdeel 1 van het opvolgend blok.

Tijdens uw opleiding verblijft u op het landgoed van de Internationale School voor Wijsbegeerte.

Data

Aanvang dinsdag 10.30 uur, einde woensdag 17.00 uur.

• Dinsdag 14 en woensdag 15 november 2023,
• Dinsdag 12 en woensdag 13 december 2023,
• Dinsdag 23 en woensdag 24 januari 2024,
• Dinsdag 12 en woensdag 13 maart 2024,
• Dinsdag 9 en woensdag 10 april 2024 (incl. certificaatuitreiking).

Deelname

De deelnamekosten zijn € 5.131,50 excl. btw (inclusief 5x overnachting in een comfortkamer met ontbijt, 5x diner met wijn, 10x lunch en koffie/thee) (incl. btw € 5.306,50). Ook kun je boeken zonder overnachtingen: in dat geval betaal je € 4.600,06 excl. btw (incl. btw € 4.723,50).

Wil je deze opleiding volgen, maar wil je eerst zekerheid van je werkgever? Ontvang je liever een factuur t.b.v. je werkgever? Laat het ons weten via [email protected] of vul dit formulier in. Wij kunnen dan rekening houden met je interesse.

---

Hoofddocenten

Frouk Weidema is senior trainer, gespreksleider en supervisor moreel beraad en gespecialiseerd in de dialoog. Vanuit haar School voor Dialoog Nederland geeft zij open en incompany dialoogtrainingen om gespreksvaardigheden te scherpen en het samenwerkingsklimaat te versoepelen. In 2014 promoveerde ze met haar onderzoek naar de implementatie van het moreel beraad in de GGZ. Frouk is als hoofddocent verbonden aan de postacademische leergang Ethiek in de Zorgsector en is mede-oprichter en voorzitter van het landelijk Netwerk EthiekOndersteuning Nederland (NEON). (foto: Maarten Sprangh)

Margreet Stolper is universitair docent en senior trainer op het gebied van ethiek(-ondersteuning) en moreel beraad in het bijzonder. Ze is directeur van Xendens, het expertisecentrum voor Dialoog en Sa-menleving verbonden aan Amsterdam UMC afdeling Ethiek, Recht en Humaniora. Zowel als gespreks-leider als in de rol van sr. trainer is Margreet zeer ervaren. In haar onderzoekswerkzaamheden richt zij zich op het ontwikkelen en evalueren van trainings- en leertrajecten voor morele reflectie.

Gastdocenten

Bert Molewijk is hoogleraar Ethieksupport & Kwaliteit van Zorg, en als sectieleider verbonden aan Amsterdam UMC afd. Ethiek, Recht en Humaniora. Hij is senior trainer en wetenschappelijk onder-zoeker ethiekondersteuning. Zijn expertise ligt nadrukkelijk op het versterken en verbeteren van ethiekondersteuningpraktijken middels onderzoek naar theorie, evaluatie en impact van ethiekonder-steuning.

Charlotte Kröger legt zich in haar werkzaamheden aan Amsterdam UMC toe op het stimuleren van de dialoog en de ethiekondersteuning in bredere zin. Charlotte is een ervaren gespreksleider en trainer in meerdere methodes van moreel beraad. Naast haar werk voor Amsterdam UMC werkt ze als senior onderzoeker op het vlak van militaire ethiek en sociale veiligheid bij het Ministerie van Defensie.

Eva van Baarle Wortel is universitair docent militaire ethiek en filosofie bij de Nederlandse Defensie Academie. Zij verzorgt verschillende trainingen en onderwijs op het gebied van (militaire) ethiek en wetenschapsfilosofie en doet onderzoek naar de inhoud en effecten van ethiektrainingen in een militaire context.

Marcel Zuyderland is wetenschappelijk Docent Medische Ethiek aan Amsterdam UMC.  Hij schreef het boek Gentest of geen test? en publiceert geregeld in NRC-Next, NRC-Handelsblad en Trouw.