Geofilosofie. Denken over de aarde

En wat de aarde doet met het denken

Niet alleen denken filosofen over de aarde, de aarde doet ook iets met het denken. Neem bijvoorbeeld de ontdekking van ‘diepe tijd’, een geologisch tijdsbesef. Welke vergeten geschiedenis herbergt de aarde, en wat vertelt Michel Foucault daarover? Wat betekent het landschap, en hoe verschilt dat voor wandelaars uit de romantiek en daoïsten? Stel jezelf ook eens de vraag waarom we de bodem, ook in filosofisch opzicht, zo hebben verwaarloosd. Hoe kweek je bodemnieuwsgierigheid en hoe voorkom je de monoculturen van de geest? Met Eric Brinkmann verken je al wandelend in onze mooie omgeving oosterse en westerse geofilosofieën. Denkers die je zal ontmoeten zijn o.a. Friedrich Nietzsche, Charles Darwin, René ten Bos, Hans Blumenberg, Martin Heidegger, Val Plumwood, Vandera Shiva, Zhuangzi en Mary Anning.

Er bestaat geen filosofie of filosofisch redeneren dat niet met landschap is verbonden. In die zin is alle filosofie geofilosofie. Geofilosofie in de meer letterlijke betekenis is een grondslagenonderzoek naar het denken over de aarde. De aarde als concept en beleving: als bestaansgrond, als entiteit, als ruimte, als substantie, als geschiedenis. Maar ook: hoe het denken over de aarde in termen van geologie het wereldbeeld en de positionering van mensen daarin, fundamenteel heeft veranderd. In deze summerschool verkennen we de geofilosofie en beoefenen we wandelend de ‘promenadelogie’ om de ruimte op een discursieve manier te verkennen en volgen we de eerste ‘geognosten’ bij hun ontdekking van de ‘diepe tijd’.

Programma

Dag 1: Geofilosofische vertrekpunten
Geofilosofie: een definitie, althans, een positionering van een denkpraktijk:
– een eigen geofysisch vertrekpunt: Stromend landschap, een nationaal onderzoeksproject met Foucaults’ epistèmè als verklarend model van een vergeten geschiedenis en het gebruik van Ten Bos’ analyse van de verhouding tussen water en denken.
– meerdere geofilosofische concepten, waaronder die van Friedrich Nietzsche, Gilles Deleuze, Val Plumwood en Isabel Stengers

Dag 2: Verkenningsmethodes
– een eerste verkenningsmethode om tot heldere landschapsvragen te komen: de promenadelogie, wandelend vragen stellen aan de ruimte (‘geostrollology’)
– een tweede verkenningsmethode, vragen stellen aan de tijd: de tijd van Tao
– naar een andere mindset: Vandera Shiva’s Monocultures of the Mind
– wandeling in de omgeving: een promenadelogische en een taoïstische denkoefening
– avond: bespreken van de wandeluitkomsten en film: Don’t look up! met Leonardo DiCaprio en Jennifer Lawrence

Dag 3: De bodem en het concept evolutie
– een vroege ochtendwandeling met Nietzsche
– de bodem: een ondergrondse verkenning van een begrip; waarom we de bodem hebben verwaarloosd en wat dat betekent voor onze relatie met de aarde;
– niemand kon om haar heen: Mary Anning opent het zicht op de ‘diepe tijd’, Charles Lyell en Charles Darwin volgen
– avond: de film Ammonite, met Kate Winslet en Saoirse Ronan

Dag 4: De ontdekking van de ‘diepe tijd’
– een andere blik met Betje Wolff, Aagje Deken, Maria Post en Marie Paradis: (berg)wandelend een nieuwe wereld in
– 18^e eeuwse veldverkenningen in Nederland: Johannes le Francq van Berkhey en Johannes Florentius Martinet
– lunch in het veld met ‘proefondervindelijk wijsgerig’ onderzoek
– 19^e eeuwse wetenschap: Nederlandse tijdgenoten van Lyell en Darwin: Winand Staring en Pieter Harting (met Spinoza op de achtergrond)
– avond: gastspreker over ‘bodemnieuwsgierigheid’

Dag 5: Het Eemien, een ‘Amersfoorts’ tijdvak
– tussen twee ijstijden: een wandeling naar de boorputten van Harting (Heiligerberg) – evaluatie en lunch

Studiebelasting en lesmateriaal

Deze cursus bestaat uit 27 contacturen en (optioneel) enkele uren zelfstudie. Bij de cursus wordt een reader op de eerste dag ter beschikking gesteld. De teksten uit deze reader komen vooraf ook op onze Digitale Leeromgeving beschikbaar voor deelnemers aan deze cursus. Het is niet verplicht om deze teksten vooraf te hebben gelezen, maar het verdient wel aanbeveling om alvast een blik te werpen. Je zult dan meer uit de cursus kunnen halen.

Wat leer je?

In deze summerschool leer je hoe filosofen de verweving van denken en aarde beschrijven en wat een geologisch besef van de tijd met dat denken doet. Hoe we van de aarde af zijn komen te staan en tegelijkertijd wandelend – als nieuw maatschappelijk fenomeen vanaf de 18^e eeuw– weer trachten een relatie te herstellen. Zonder wandelen zou ook de geologie als wetenschap niet zijn ontwikkeld. Naast kennis delen en daarover in gesprek gaan, proberen we al wandelend in de omgeving van de ISVW ons voordeel te doen met onze kennis van de ‘diepe tijd’. Als 18^e eeuwse geognosten bestuderen we ook wat vondsten die we onderweg verzamelen. Aan het einde van de week is het duidelijk dat we nog maar relatief kort met geologische ogen naar de wereld kijken en dat we die blik ‘aardevriendelijker’ kunnen afstellen.

Werkvormen

– hoorcolleges, groepsgesprek, (drie) wandelingen;
– ‘onderzoeken’ van (an)organische vondsten zoals 18^e eeuwse ‘geognosten/fysicologen/proefondervindelijke wijsgeren’ dat deden;
– in de avonden twee films en een inleiding door een gastspreker

Data

Maandag 21 t/m vrijdag 25 juli 2025

Aanvang maandag om 10.30 uur, einde vrijdag om 12.30 uur met een afsluitende lunch.

Arrangementen

Arrangement 1: € 917,70 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunch en koffie/thee).

Arrangement 2: € 1145,50  (arrangement 1 + standaardkamer en ontbijt).

Arrangement 3: € 1.185,50 (arrangement 1 + pluskamer en ontbijt).

Arrangement 4: € 1.215,50 (arrangement 1 + comfortkamer en ontbijt).

Wil je korting? Schaf dan de Gold Card aan of kijk of je in aanmerking komt voor ambassadeurskorting.

Docenten

Eric Brinckmann

Eric Brinckmann studeerde rechten en filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is als docent arbeids- en organisatiefilosofie verbonden geweest aan Hogeschool de Horst, de Academie voor Architectuur en Stedenbouw Tilburg en als gastdocent aan de Universiteit voor Humanistiek. Eric werkte in landschapsprojecten voor Wageningen Universiteit/PRI en is beheerder van landgoed het Lankheet in Twente. Publiceert regelmatig over filosofie en landschap