- Dit evenement is voorbij.
Basiscursus Ethiek | Gehele cursus
16/12/2023 om 10:30 tot 17/12/2023 om 12:30
Iedereen wordt op het werk en in het dagelijks leven wel eens geconfronteerd met de morele vraag: ‘Hoe te handelen?’ Ethiek biedt ons verschillende procedures om op verantwoorde wijze te reageren.
In de Basiscursus Ethiek maken we kennis met vijf belangrijke ethische benaderingen. Wat vertelde Aristoteles lang geleden in Athene over een voortreffelijk en ‘gelukt’ leven? Wat schreef Immanuel Kant over autonomie en de categorische imperatief? Hoe luidt het ethisch beginsel van het liberalisme volgens John Stuart Mill en Harriet Taylor? Wat verstaat Emmanuel Levinas onder ‘luisteren naar het gelaat van de Ander dat spreekt’? Tot slot bespreken we de teksten van vier hedendaagse denkers die ethiek, opgevat als verantwoordelijkheid voor de ander(e), verbinden met een oproep om anders politiek, economisch en ecologisch te denken en te leven. Om een antwoord op dergelijke vragen te vinden, lezen we de teksten van Aristoteles, Kant, Mill, Levinas, Nussbaum, Tronto, Raworth en Haraway.
Wat hebben wij– in ons eigen leven – aan de opvattingen van deze belangrijke denkers op het gebied van de ethiek? De bruikbaarheid van hun opvattingen onderzoeken we met behulp van de werkwijze van het dilemmaberaad aan de hand van voorbeelden uit het dagelijks leven.
De Basiscursus Ethiek biedt dan ook een kennismaking met filosofie en de kans om zelf te filosoferen. De weekenden van deze basiscursus zijn ook los te volgen. Met Jan Flameling.
Programma
Weekend 1: Aristoteles
Zaterdag 11 november 2023 10.30 uur tot zondag 12 november 2023 12.30 uur met afsluitende lunch.
Wat vertelde Aristoteles lang geleden in Athene in zijn colleges aan het Lyceum over ethiek? Wat beschouwde hij als het doel van handelen? Wat verstond hij onder voortreffelijkheid van karakter? Welke rol speelde verstandigheid in het streven naar een ‘gelukt’ leven? Waarom is volgens Aristoteles voortreffelijkheid van karakter – en niet inzicht, zoals Plato stelde – van doorslaggevend belang voor het bestuur van de stadstaat Athene? Om antwoord te krijgen op deze vragen, lezen wij belangrijke passages uit de Ethica Nicomachea. In het dilemmaberaad gaan we na wat de betekenis van de opvattingen van Aristoteles voor ons – in onze tijd – zou kunnen zijn.
Weekend 2: Immanuel Kant
Zaterdag 16 december 2023 10.30 uur tot zondag 17 december 2023 12.30 uur met afsluitende lunch.
Hoe tonen we in ons handelen goede wil, als we deze niet meer vereenzelvigen met Gods wil? Kunnen wij (vrij en redelijk dat wij zijn) doen wat wij behoren te doen? Wat is het bovenste principe van de zedelijkheid? Wat verstaat Immanuel Kant onder de categorische imperatief? Om een antwoord te krijgen op deze vragen, lezen wij belangrijke passages uit de Fundering voor de metafysica van de zeden. Er worden ook enkele kanttekeningen geplaatst bij het cognitivistisch constructivisme van Kant. Gedurende het dilemmaberaad onderzoeken welke rol de opvattingen van Kant spelen bij morele oordeelsvorming.
Weekend 3: Harriet Taylor en John Stuart Mill
Zaterdag 13 januari 2024 10.30 uur tot zondag 14 januari 2024 12.30 uur met afsluitende lunch.
John Stuart Mill geldt als een van de grondleggers van het politieke liberalisme. Hij zei zelf echter dat zijn vrouw Harriet Taylor Mill moet worden gezien als co-auteur van zijn boeken. In hun werk maken we kennis met een utilitaristische (of consequentialistische ethiek). Het beginsel van utiliteit (ofwel: het beginsel van het grootste geluk voor het grootste aantal mensen), morele gevoelens, onze ‘social state of being’ en het schadebeginsel vormen de uitgangspunten van deze ethiek. We lezen belangrijke passages uit Utilisme en Over vrijheid. Er is ook (kort) tijd om de opvattingen van Peter Singer en Martha Nussbaum te presenteren. In het dilemmaberaad onderzoeken we wat de implicaties zijn van de opvattingen van het echtpaar Mill.
Weekend 4: Emmanuel Levinas
Zaterdag 10 februari 2024 10.30 uur tot zondag 11 februari 2024 12.30 uur met afsluitende lunch.
Kent elke handelingssituatie niet een ‘economisch’ uitgangspunt en een ethische dimensie? Is leven niet gericht op genieting? Ben jij niet gevoelig voor lijden, van jezelf en van een ander? Hoort heteronomie niet het uitgangspunt te zijn van ethiek? Horen wij niet te (leren) ‘luisteren naar het gelaat van de Ander’? Om ‘Ja, zeker wel’ als antwoord op deze vragen te horen te krijgen, bespreken wij belangrijke passages uit Het menselijk gelaat en Anders dan zijn of het wezen voorbij We vragen ons ook af hoe we kunnen leren luisteren naar het gelaat van de Ander. In het dilemmaberaad bespreken we wat Levinas’ opvattingen betekenen voor de beslissingen die wij moeten nemen in ons dagelijks leven.
Weekend 5: Martha Nussbaum – Joan Tronto – Kate Raworth – Donna Haraway
Zaterdag 2 maart 2024 10.30 uur tot zondag 3 maart 2024 12.30 uur met afsluitende lunch.
Gedurende het laatste weekend maken wij kennis met vier hedendaagse filosofen die ethiek, opgevat als verantwoordelijkheid voor de ander(e), verbinden met een oproep om anders politiek, economisch en ecologisch te denken en te leven. Van Martha Nussbaum krijgen we te horen dat niet voortreffelijkheid van karakter maar door gevoelige verhalen gevoed medeleven ons kan overtuigen ons samen leven vorm te geven met de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties als uitgangspunt. Joan Tronto benadrukt in haar zorgethiek dat niet de rede en autonomie maar inlevingsvermogen, compassie, liefde en commitment van belang zijn bij de zorg voor de ander(e). Stel dat wij anderen geen schade willen berokkenen, dan hebben wij een nieuwe, andere economie (‘donuteconomie’) nodig die het streven naar een rechtvaardige samenleving verbindt met aandacht voor moeder aarde – aldus Kate Raworth. Volgens Donna Haraway houdt verantwoordelijkheid voor de ander eveneens in dat we een andere omgang met de oikos (de bomen, beken en beesten) ons eigen maken en dat intersoortelijke rechtvaardigheid ons samen leven hoort te kenmerken. Hedendaagse ethiek vraagt van ons dan ook niet alleen ethisch verantwoord te leven maar ook politiek, economisch en ecologisch.
Studiebelasting
Elk afzonderlijk weekend van deze cursus bevat 9 contacturen, wat 45 contacturen voor de gehele cursus betekent. Daarnaast neemt het lezen van eventuele lesmaterialen circa 20 uur in beslag.
Data
Zaterdag 11 en zondag 12 november 2023,
Zaterdag 16 en zondag 17 december 2023,
Zaterdag 13 en zondag 14 januari 2024,
Zaterdag 10 en zondag 11 februari 2024,
Zaterdag 2 en zondag 3 maart 2024.
Aanvang zaterdag om 10.30 uur, einde zondag om 12.30 uur met afsluitende lunch.
Wil je korting? Schaf dan de Gold Card aan of kijk of je in aanmerking komt voor ambassadeurskorting.
Docent
Jan Flameling studeerde filosofie in Groningen, Amsterdam, Keulen en Berkeley. In 1994 richtte hij het Filosofisch Bureau Ataraxia op. Hij geeft trainingen in morele oordeelsvorming aan o.a. organisatieadviseurs, artsen, en medewerkers van de openbare ministeries. Samen met Hans Baaijens publiceerde hij Oosterse denkers in de polder (ISVW, 2012).