De ethiek van technologie

Is wat we kunnen ook wat we willen?

De wereld digitaliseert steeds meer. We staan aan het begin van nieuwe generaties technologieën die op grote schaal in ons leven en de maatschappij worden geïntegreerd. Maar hoe kunnen we ons het beste tot deze verschillende technologische ontwikkelingen verhouden? Is wat we kunnen ook wat we (zouden moeten) willen? Blijft de mens tussen al deze technologie nog wel zichtbaar?

Dergelijke vragen zijn relevant, aangezien huidige ontwikkelingen binnen de technologie heel nieuwe fenomenen mogelijk maken. Denk aan kunstmatige intelligentie, robotica en synthetische biologie. Deze technologieën kunnen sociaal ontwrichtend zijn. Ze hebben het potentieel om het dagelijks leven, culturele praktijken en sociale en economische instellingen radicaal te veranderen. Het is daarom van belang dat we de ethische wenselijkheid van de impact van technologische ontwikkelingen blijven evalueren. Ethiek kan ons daarbij helpen door kritisch na te denken over wat moreel goed is om te doen. Op die manier kunnen we ervoor zorgen dat we enerzijds de vruchten plukken van technologische ontwikkelingen en anderzijds alert blijven voor de manieren waarop technologie op ongewenste manieren ons leven en de maatschappij kan beïnvloeden.

‘Technologische vooruitgang kan zowel bevrijdend als onderdrukkend zijn, afhankelijk van hoe het wordt ingezet.’ – Herbert Marcuse

‘Technologie verandert niet alleen ons gedrag, maar ook onze perceptie van de wereld.’ – Don Ihde

Tijdens de cursusweek De ethiek van technologie doe je kennis op over diverse urgente ethische vraagstukken binnen de technologie. Tijdens deze week zullen de volgende thema’s aan bod komen: techniek en ons dagelijks leven; techniek en relaties; techniek en een eerlijke samenleving; techniek en het duiden van de wereld; en techniek en digitale balans. We zullen kennismaken met de ideeën van verschillende filosofen aan de hand van lezingen en panelgesprekken, en we zullen reflecteren op onze eigen ideeën en standpunten middels documentaires en wandelingen. Het cursusaanbod zal bestaan uit zowel Nederlands- als Engelstalige bijdragen.

Of je nu komt vanuit persoonlijke interesse in dit thema, maatschappelijke betrokkenheid of vanwege de wens naar professionele ontwikkeling binnen een relevant werkveld, deze cursus zal je helpen om jezelf binnen het debat omtrent ethiek en technologie te positioneren en vorm te geven aan de manier waarop jij je tot verschillende technologische ontwikkelingen wilt verhouden.

Lianne Tijhaar modereert de week. Met gastlezingen van o.a. Marjolein Lanzing, Jeroen Hopster, Hans Schnitzler, Naomi Jacobs en Arthur Gwagwa.

Studiebelasting

Deze cursus bestaat uit 27 contacturen en (optioneel) enkele uren zelfstudie. Bij de cursus wordt een reader op de eerste dag ter beschikking gesteld. De teksten uit deze reader komen vooraf ook op onze Digitale Leeromgeving beschikbaar voor deelnemers aan deze cursus. Het is niet verplicht om deze teksten vooraf te hebben gelezen, maar het verdient wel aanbeveling om alvast een blik te werpen. Je zult dan meer uit de cursus kunnen halen.

Leerdoelen

Tijdens deze cursus doe je kennis op over diverse urgente ethische vraagstukken binnen de technologie. Je ontmoet verschillende filosofen en maakt kennis met hun inzichten over hedendaagse technologische ontwikkelingen. Je leert verschillende perspectieven in te nemen binnen dit thema en leert daarnaast om je eigen ideeën en standpunten te toetsen en te verdiepen door met de docent en anderen in gesprek te gaan. Daarnaast oefen je communicatieve vaardigheden zoals aandachtig luisteren, je eigen gedachten bondig onder woorden brengen, en betekenisvolle vragen stellen.

Data

Maandag 17 t/m vrijdag 21 februari 2025

Aanvang maandag om 10.30 uur, einde vrijdag om 12.30 uur met een afsluitende lunch.

Deelname

Arrangement 1: € 917,70 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunch en koffie/thee).

Arrangement 2: € 1145,50  (arrangement 1 + standaardkamer en ontbijt).

Arrangement 3: € 1.185,50 (arrangement 1 + pluskamer en ontbijt).

Arrangement 4: € 1.215,50 (arrangement 1 + comfortkamer en ontbijt).

Wil je korting? Schaf dan de Gold Card aan of kijk of je in aanmerking komt voor ambassadeurskorting.

Docenten

Lianne Tijhaar

Lianne Tijhaar studeerde Filosofie van Gedragswetenschappen en Forensische Orthopedagogiek. Ze is filosofiedocent aan de Universiteit van Amsterdam en Hogeschool Utrecht. Daarnaast is ze hoofdredacteur van Bij Nader Inzien en eindredacteur van geesteswetenschappen voor NEMO Kennislink. Voorheen was zij redacteur bij Filosofie Magazine en Wijsgerig Perspectief, was ze jurylid van de Socratesbeker en landelijk coördinator van de Maand van Filosofie. Ze treedt ook op als spreker, moderator en verhalermaker gespecialiseerd in het begrijpelijk en aantrekkelijk maken van complexe ideeën.

Marjolein Lanzing

Marjolein Lanzing is Assistant Professor Filosofie van Technologie aan de Universiteit van Amsterdam. Marjolein bestudeert de ethische en politieke zorgen over nieuwe technologieën, in het bijzonder zorgen over privacy en surveillance (autonomie, discriminatie, manipulatie en commodificatie), en wat deze betekenen voor de manier waarop we onszelf en onze sociale relaties begrijpen.

Hans Schnitzler

Hans Schnitzler is filosoof, publicist, spreker en voormalig columnist voor de Volkskrant. Centrale thema’s in zijn werk zijn de invloed van digitalisering op de alledaagse leefwereld, ethiek, onderwijs en burgerschapsvorming. Eind 2021 publiceerde hij Wij nihilisten – een zoektocht naar de geest van digitalisering. In dit cultuurfilosofisch essay, dat de shortlist van de Socratesbeker 2021 haalde, onderzoekt hij de culturele wortels van het succesverhaal van Big Tech.

Aaron Mirck

Aaron Mirck is spreker, schrijver en publicist. Hij werkte bij techbedrijven als AMS-IX en Inner Circle en was CEO van tech-startup Presscloud. Nadat hij zich steeds vaker verbaasde over de impact van technologie op de maatschappij, gooide hij het roer om. Sindsdien schrijft en spreekt hij over de impact van technologie op mens en samenleving.

Maaike van der Horst

Maaike van der Horst is PhD-student in de techniekfilosofie aan de Universiteit Twente. Ze heeft een achtergrond in Media- en Filmwetenschappen (Universiteit Utrecht) en in de Filosofie van Technologie, Wetenschap en de Samenleving (Universiteit Twente). Haar onderzoek richt zich op data-gedreven seksrobots en de manier waarop deze robots ons inzicht kunnen verlenen in intermenselijke seksualiteit en intimiteit.

Lily Frank

Lily Frank is a Philosopher and an Assistant Professor of Philosophy and Ethics at the Technical University of Eindhoven. Her areas of specialization are biomedical ethics, biotechnology, moral psychology and ethics. Her current research focuses on issues at the intersection of applied ethics, specifically bioethics and metaethics and moral psychology.

Ans Tummers-Heemels

Ans Tummers-Heemels is promovendi bij de TU Eindhoven waar ze onderzoek doet naar de mogelijkheden van gemedieerde aanraking voor ouderen die lijden aan dementie. Ze heeft tien jaar doorgebracht in de Raad van Toezicht van de Alzheimer Society en zit nu in de Duitse Raad van de Alzheimer Forschung Initiative. Haar ambitie is om de kwaliteit van leven van mensen met dementie en hun verzorgers te verbeteren.

Marene Dimmendaal

Marene Dimmendaal heeft Wiskunde, Natuurwetenschappen, Management en Innovatie gestudeerd aan de Radboud Universiteit. Vervolgens is ze als promovendi aan de slag gegaan bij de Radboud Universiteit in Nijmegen waar ze onderzoekt hoe AI kan bijdragen aan het verbeteren van shared decision making. Haar doel is om mee te werken aan innovatieve projecten binnen de gezondheidszorg.

Julia Rijssenbeek

Julia Rijssenbeek doet promotieonderzoek in Philosophy of Technology aan de Wageningen Universiteit, met een nadruk op synthetische biologie. Ze onderzoekt de conceptuele verschuivingen in het denken over biologische materie en levensvormen die dit veld teweegbrengt en de bijdrage ervan aan een bio gebaseerde toekomst. Haar onderzoek maakt deel uit van het Gravitation Program Ethics of Socially Disruptive Technologies (ESDiT).

Arthur Gwagwa

Arthur Gwagwa is a PhD candidate and the research lead in the programme ”Electoral Technologies and Democracy in Global Perspective” at Utrecht University. He was nominated as one of Africa’s ten digital rights and freedom changemakers (2014-2024). He currently focusses on the geopolitical, human rights, and ethical implications of AI and big data.

Sophie Porro

Sophie Porro is student van de Master Applied Ethics (Universiteit Utrecht) en heeft daarvoor een bachelor in Liberal Arts & Sciences afgerond (Universiteit Utrecht). Samen met haar medestudenten Annette Korlaar en Maria Isis de Visser heeft ze bij de gemeente Breda een ethisch adviesrapport gepubliceerd omtrent de manier waarop overheidsinstanties een rechtvaardige digitale transitie kunnen vormgeven voor digitaal kwetsbaren.

Annette Korlaar

Annette Korlaar is student van de Master Applied Ethics (Universiteit Utrecht) en heeft daarvoor een bachelor in Interdisciplinaire Sociale Wetenschappen afgerond (Universiteit Utrecht). Tijdens haar masterstage bij de ISVW heeft ze bovenstaande cursusweek omtrent de ethiek van technologie geprogrammeerd. Daarnaast heeft ze samen met haar medestudenten Sophie Porro en Maria Isis de Visser bij de gemeente Breda een ethisch adviesrapport gepubliceerd omtrent de manier waarop overheidsinstanties een rechtvaardige digitale transitie kunnen vormgeven voor digitaal kwetsbaren.

Maria Isis de Visser

Maria Isis de Visser is student van de Master Applied Ethics (Universiteit Utrecht) en heeft daarvoor de bachelor Politieke Wetenschappen afgerond (Universiteit Leiden). Samen met haar medestudenten Sophie Porro en Annette Korlaar heeft ze bij de gemeente Breda een ethisch adviesrapport gepubliceerd omtrent de manier waarop overheidsinstanties een rechtvaardige digitale transitie kunnen vormgeven voor digitaal kwetsbaren.

Sietze Kuilman

Sietze Kuilman is computerwetenschapper en filosoof aan de TU Delft. Momenteel doet hij hier promotieonderzoek bij de Interactive Intelligence Group. Hij behaalde een Master in filosofie en een Master in Kunstmatige Intelligentie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij onderzoekt hoe AI-algoritmes het beste in de praktijk geïmplementeerd kunnen worden.

Miriam Rasch

Miriam Rasch is essayist en filosoof en verbonden aan de Willem de Kooning Academie. Haar boek Frictie. Ethiek in tijden van dataïsme (De Bezige Bij, 2020), over de moeizame relatie tussen ethiek en technologie, werd bekroond met de Socratesbeker voor het beste Nederlandstalige filosofieboek. Haar laatste boek is Luisteroefeningen. Over aandacht en ontvankelijkheid, over de ethiek van het luisteren in tijden van polarisatie en overprikkeling.

Naomi Jacobs

Naomi Jacobs is universitair docent bio-ethiek aan de Universiteit Twente en is geïnteresseerd in nieuwe medische technologieën, ethics by design, en het belang van kwetsbaarheid en rechtvaardigheid bij het ontwerpen van nieuwe medische technologie. Ze schreef aan de Technische Universiteit Eindhoven haar proefschrift Values and Capabilities: Ethics by Design for Vulnerable People. Momenteel doet ze onderzoek naar kunstmatige baarmoeders.

Jeroen Hopster

Jeroen Hopster is universitair docent aan het Ethiek Instituut van de Universiteit Utrecht. Hij is senior onderzoeker in het NWO-zwaartekrachtprogramma "Ethics of Socially Disruptive Technologies" (ESDiT, 2020-2029). Binnen het Ethiek Instituut coördineert hij het onderzoeks- en impactthema "Autonome Agency en Technologie". Hij behaalde zijn PhD in Filosofie in het NWO-project “Evolutionary Ethics” aan de Universiteit Utrecht (2019) met het proefschrift Moral Objectivity: Origins and Foundations.

Martijntje Smits

Martijntje Smits is filosofe, ingenieur, en spreker. Als senior wetenschapper bij het Copernicus instituut onderzoekt ze de maatschappelijke gevolgen van smart grids en autonome robots. Eerder was ze als universitair docent en onderzoeker verbonden aan de opleiding Technische Innovatie Wetenschap van de TU Eindhoven en aan het Rathenau Instituut in Den Haag. Ze promoveerde in 2002 bij Hans Achterhuis op het proefschrift Monsterbezwering. De culturele domesticatie van nieuwe technologie.

Mariek van den Abeele

Mariek van den Abeele is Universitair Hoofddocent Digitale Cultuur aan de Universiteit Gent. Ze combineert mediapsychologische en mediasociologische perspectieven om de rol van digitaal mediagebruik in het dagelijkse leven en de samenleving te begrijpen. Ze is vooral geïnteresseerd in het gebruik van mobiele media. Momenteel werkt ze aan een Starting Grant 2020-project van de European Research Council dat de wetenschap achter digitaal welzijn en digitale ontkoppeling wil blootleggen.

Josephine Hanna

Josephine Hanna is maker van de documentaire Kind van het Toeslagenschandaal en online redacteur bij Het Klokhuis. Ze heeft journalistiek gestudeerd aan de Hogeschool Utrecht.

Elisabeth van der Ploeg

Elisabeth van der Ploeg is maker van de documentaire Kind van het Toeslagenschandaal en freelance journalist bij De Gelderlander en AD Utrecht. Ze heeft journalistiek gestudeerd aan de Hogeschool Utrecht.