Hoe dachten filosofen over de mens?

Dankzij Kick Out Zwarte Piet en Black Lives Matter heeft de antiracismebeweging de laatste jaren sterk aan invloed gewonnen. Startpunt van deze cursus is het publieke debat over zaken als alledaags racisme, het Nederlandse aandeel in slavenhandel en slavernij, en hoe we als samenleving deze geschiedenis verwerken. We gaan na hoe filosofen in verschillende tijden en denktradities aankeken tegen slavernij. Hoe verhouden hun denkbeelden zich met de tijd en plaats waarin ze die ontwikkelen, hun mensbeeld en hun kijk op andere volkeren? We bestuderen westerse denkers als Aristoteles, Cicero, Voltaire, Kant, Du Bois en Appiah, maar ook niet-westerse filosofen zoals Mencius, Maimonides, Ibn Khaldūn, Yacob en Equiano. Met Baukje Prins, Henna Goudzand-Nahar, Linda Roodenburg en Francio Guadeloupe.

Programma

Deelnemers krijgen een programma van inleidingen waarin grote lijnen worden geschetst, afgewisseld met het zelf lezen en individueel lezen en daarna gezamenlijk bespreken van filosofische teksten  Daarnaast bekijken we documentaires, en gaan in gesprek met gastsprekers over de impact van het slavernij verleden op onze huidige samenleving en het hedendaagse denken in termen van ‘ras’. Tenslotte krijgen deelnemers die dat willen de ruimte om een eigen (klein) onderzoek te doen (over een eigen vraag, of keuze uit lijst met suggesties van de docent) en van de resultaten verslag te doen aan de groep.

‘Niets is vernederender dan slavernij’ – Cicero

Doelgroep

Deze cursus is geschikt voor deelnemers die geïnteresseerd zijn in de problematiek van hedendaagse racisme, en de impact van de transatlantische slavernij. Zij zijn nieuwsgierig naar een bredere inbedding van deze problematiek in de mondiale geschiedenis van maatschappelijke verhoudingen en het denken daarover. Ze willen meer inzicht in de filosofische, religieuze of wetenschappelijke argumenten waarmee slavernij werd goedgekeurd of bekritiseerd, en op welke manier die argumenten gekoppeld waren aan aannames over ‘ras’. Tenslotte willen ze begrijpen in hoeverre ideeën over ‘ras’ nog doorwerken in ons hedendaagse denken, durven ze het ongemakkelijke gesprek daarover aan, en zijn ze op zoek naar alternatieve visies die dit denken kunnen doorbreken.

Leerdoelen en werkvormen

Tijdens deze cursus kom je meer te weten over verschillende vormen van slavernij, de ontstaansgeschiedenis van raciaal denken in Europa en de relatie met transatlantische slavenhandel. Je maakt kennis met het denken van westerse en niet-westerse filosofen over deze thematiek. Je krijgt meer inzicht in de complexiteit en traumatische impact van slavernij en raciaal denken. Je bent in staat in hedendaagse debatten een eigen onderbouwd standpunt in te nemen.

Doorheen het programma is ruimte voor interactie met docent(en) en deelnemers onderling, waarbij openheid en nieuwsgierigheid worden gestimuleerd. In de selectie van teksten is gezorgd voor een diversiteit aan stemmen, van bijvoorbeeld zowel verdedigers als tegenstanders van slavernij, vertegenwoordigers en critici van raciaal denken. Bovengenoemde leerdoelen worden bereikt middels enerzijds informatie overdracht, anderzijds betrokkenheid en meedenken van deelnemers middels allerlei activerende werkvormen.

Studiebelasting en lesmateriaal

Bij de cursus wordt een reader op de eerste dag ter beschikking gesteld. De teksten uit deze reader komen vooraf ook op onze Digitale Leeromgeving beschikbaar voor deelnemers aan deze cursus. Het is niet verplicht om deze teksten of het boek vooraf te hebben gelezen, maar wel verdient het de aanbeveling om alvast een blik te werpen. Je zal dan meer uit de cursus kunnen halen.

Deze cursus bestaat uit 27 contacturen en (optioneel) enkele uren zelfstudie.

Data

Maandag 7 augustus t/m vrijdag 11 augustus 2023.

Aanvang maandag om 10.30 uur, einde vrijdag om 12.30 uur met afsluitende lunch.

Deelname

Arrangement 1: € 800,- (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunch en koffie/thee).

Arrangement 2: € 999,- (arrangement 1 + standaardkamer en ontbijt).

Arrangement 3: € 1.039,- (arrangement 1 + pluskamer en ontbijt).

Arrangement 4: € 1.069,- (arrangement 1 + comfortkamer en ontbijt).

Wil je korting? Schaf dan de Gold Card aan of kijk of je in aanmerking komt voor ambassadeurskorting.

Docenten

Baukje Prins promoveerde aan de Universiteit van Utrecht, en werkte als daarna docent sociale en politieke filosofie aan diverse universiteiten. Van 2009 tot 2017 was ze lector Burgerschap en Diversiteit aan De Haagse Hogeschool, sinds 2018 is ze werkzaam vanuit haar eigen bedrijf Filosofie & Diversiteit. Van haar hand verschenen onder meer Voorbij de onschuld. Het debat over integratie in Nederland (2004), Vreemdelingenverkeer (HHs, 2010) en Gemengde gevoelens (Van Gennep, 2014).

Linda Roodenburg werkte als (gast-)conservator bij het Nederlands Foto Instituut in Rotterdam, het Nationaal Museum voor Wereldculturen, Teylers Museum in Haarlem en Pitt Rivers Museum in Oxford (UK). In dit verband publiceerde ze onder andere De Bril van Anceaux over de fotografiecollectie van Museum Volkenkunde in Leiden en Zie de mens – over kijken en bekeken worden, over vooroordelen en de ontwikkeling van het Westerse denken over ‘ras’. Ze is de drijvende kracht achter het virtuele FoodMuseum.nl. Ze publiceerde het succesvolle Rotterdams Kookboek, een onderzoek naar culinaire diversiteit in haar woonstad en Eten op Aarde over eetculturen in de wereld.

Francio Guadeloupe is werkzaam als sociaal-cultureel antropoloog aan de Universiteit van Amsterdam en senior onderzoeker aan het KITLV (Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde) te Leiden. Zijn onderzoek betreft de vraag hoe koloniaal-racistische motieven populaire voorstellingen van nationale verbinding, culturele diversiteit, religieuze identiteit en waarheid vormen. Hierover schrijft hij boeken en artikelen en spreekt hij regelmatig op radio en tv. Zijn meest recente boek is Black Man in the Netherlands: An Afro-Antillean Anthropology (2022).

Henna Goudzand Nahar is redacteur en schrijfster. Samen met Michiel van Kempen bezorgde zij in de reeks Tekst in context een editie van de eerste Surinaams-Nederlandse slavernijroman, De stille plantage van Albert Helman, en van Anton de Koms Wij slaven van Suriname. Ze schrijft verhalen en romans voor kinderen, jongeren en volwassenen waarin ze de thematiek van discriminatie verbindt met de geschiedenis van de slavernij. Recente titels zijn Over het zoute water (2015), De geur van bruine bonen (2020), Op de rug van Bigi Kayman (2021, bekroond met de Bronzen Griffel 2022) en Suikerland (2023).