De wijze uit het oosten

Nishida en wetenschap: een synthese van zenboeddhisme en westerse filosofie

Door sanzen onderzoek ik de Grote Weg,
Door wetenschap, verhelder ik de waarheid.
Ik beschouw de Weg als mijn lichaam, en
Wetenschap als mijn vier ledematen
– Kitaro Nishida

De theoretische fysica verkeert in crisis. Men zoekt naar een theorie die de relativiteitstheorie van Einstein en de kwantumfysica verenigt: de Theorie van Alles. Maar deze theorie is nog steeds niet gevonden. Op dit moment wordt de problematiek in de fysica vooral vanuit de westerse (wetenschaps-)filosofie benaderd. Mogelijk kan het filosofische denken vanuit een andere cultuurbijdragen aan een andere visie op het natuurwetenschappelijk onderzoek.

In deze filosofieweek gaan we op zoek naar deze interculturele filosofie, meer specifiek in het denken van de Japanse Kitaro Nishida. In zijn visie op (natuur)wetenschap komen inzichten uit de westerse filosofie en zenboeddhisme bij elkaar. Nishida (1870-1945) is de grondlegger van de Japanse Kyotoschool. In reactie op het westerse dualisme van subject en object ontwikkelt Nishida zijn eigen filosofie. Hij maakt gebruik van concepten als ‘pure experience’, ‘basho’ (plaats), ‘action-intuition’ en ‘absolute nothingness’ om de ervaring vóór het onderscheid subject-object filosofisch te beschrijven. Het denken van o.a. William James, Immanuel Kant, de neo-Kantianen en Martin Heidegger gaat een interculturele dialoog aan met Nishida’s filosofie.   

Tijdens deze filosofieweek lichten we Nishida’s filosofie en zijn denken over wetenschap en fysica toe. We schetsen de achtergrond van de moderne Japanse filosofie en gaan in op de filosofen en filosofie die Nishida beïnvloed hebben. Aan de orde komen ook Hegel, Husserl en Heidegger (fenomenologie) over wetenschap. Tot slot keren we terug naar de crisis in de natuurkunde. Hoe kunnen we Nishida’s denken erop toepassen? En is er sprake van een paradigmawisseling?

Met Margreet de Zeeuw en gastlezingen van Friso Timmenga, Michel Dijkstra, Rico Sneller, Ype de Boer, Gert-Jan van der Heiden, Tim Miechels en Dick Keijzer.

Voor wie?

Voor mensen die interesse hebben in de moderne natuurkunde, de wetenschapsfilosofie en de moderne Japanse filosofie.

Wat leer je?

Je doet kennis op over:
– De filosofische vragen die de crisis in de hedendaagse fysica oproept.
– Het ontstaan van de moderne Japanse filosofie / Kyotoschool
– De filosofie van Kitaro Nishida, grondlegger van de Kyotoschool
– De invloed op Nishida van het denken van drie westerse filosofen over (natuur)wetenschap: Hegel, Husserl en Heidegger
– De relatie tussen de filosofie van Nishida en de fenomenologie.
– Nishida’s visie op de moderne fysica.

Programma

Dag 1: de interculturele dialoog
Het ontstaan van de moderne Japanse filosofie in gesprek met het zenboeddhisme en de westerse filosofie

Dag 2: drie westerse filosofen over (natuur)wetenschap
Hegel, Husserl en Heidegger

Dag 3: de filosofie van Nishida
Kernbegrippen

Dag 4: Nishida en de (natuur)wetenschap

Dag 5: Nishida en de crisis in de hedendaagse fysica
Afronding/evaluatie.

Werkvormen

De cursus bestaat voornamelijk uit hoorcolleges met ruimte voor vragen. Het avondprogramma belicht aspecten van de Japanse cultuur, zoals zenmeditatie, anime en landschapskunst.

Studiebelasting en lesmateriaal

Deze cursus bestaat uit 27 contacturen en (optioneel) enkele uren zelfstudie. Bij de cursus wordt een reader op de eerste dag ter beschikking gesteld. De teksten uit deze reader komen vooraf ook op onze Digitale Leeromgeving beschikbaar voor deelnemers aan deze cursus. Het is niet verplicht om deze teksten vooraf te hebben gelezen, maar het verdient wel aanbeveling om alvast een blik te werpen. Je zult dan meer uit de cursus kunnen halen.

Data

Zaterdag 27 december t/m dinsdag 30 december 2025

Aanvang zaterdag om 10.30 uur, einde dinsdag om 12.30 uur met een afsluitende lunch.

Arrangementen

Arrangement 1: € 939,78 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunch en koffie/thee).

Arrangement 2: € 1.167,58  (arrangement 1 + standaardkamer en ontbijt).

Arrangement 3: € 1.207,58 (arrangement 1 + pluskamer en ontbijt).

Arrangement 4: € 1.237,58 (arrangement 1 + comfortkamer en ontbijt).

Wil je korting? Schaf dan de Gold Card aan of kijk of je in aanmerking komt voor ambassadeurskorting.

Docenten

Margreet de Zeeuw

Margreet de Zeeuw is filosoof. Ze schreef over de crisis in de natuurkunde. Ze vraagt zich af of het tijd is voor een nieuw filosofisch fundament in de natuurkunde? De ‘Theorie van Alles’, die de relativiteitstheorie van Einstein met de kwantumfysica zou moeten verenigen, is (tot nu toe) niet gevonden. Geen van de opgestelde theorieën is experimenteel bewezen, maar op grond van niet-wetenschappelijke argumenten wordt het onderzoek toch voortgezet.

Michel Dijkstra

Michel Dijkstra is onafhankelijk geleerde op het gebied van oosterse filosofie en westerse mystiek. Hij studeerde filosofie, journalistiek en Sanskriet en promoveerde met een vergelijkend onderzoek over eenheid en veelheid bij Dōgen en Meister Eckhart. Bij ISVW Uitgevers publiceerde hij onder andere Inleiding taoïstische filosofie (red., 2015) en De essentie van Dōgen (2020). Hij schrijft regelmatig artikelen voor Filosofie Magazine en verzorgt verschillende cursussen over oosters denken bij de ISVW en andere instellingen.

Rico Sneller

Dr. Rico Sneller is filosoof en theoloog. Lange tijd was hij werkzaam als universitair docent filosofie en ethiek te Leiden. Momenteel doceert hij filosofie bij o.a. de Vrije Academie, de ISVW en filosofie/psychoanalyse bij het Jungiaans Instituut te Nijmegen. Hij is gastdocent op de Alfarabi Universiteit te Almaty (Kazachstan) en betrokken bij diverse internationale organisaties. Zijn belangstelling gaat uit naar uitzonderlijke bewustzijnsposities in relatie tot de filosofie, levensfilosofie, psychoanalyse en analytische psychologie. Recent publiceerde hij Perspectives on Synchronicity, Inspiration, and the Soul en Het raadsel Socrates.

Dick Keijzer

Dick Keijzer is filosoof. Hij werkt als museumdocent en filosofisch begeleider.

Friso Timmenga

Friso Timmenga is promovendus aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Hij specialiseert zich onder meer in moderne Japanse filosofie, de Kyotoschool. Meer algemeen houdt hij zich bezig met de verkenning van wereldfilosofieën en epistemische diversiteit, met een bijzondere focus op hun methodologische en pedagogische dimensies.

Ype de Boer

Ype de Boer is filosoof en docent metafysische en filosofische antropologie aan de Radboud Universiteit. Hij schrijft over het samenspel van denken en leven, en verkent daarbij de raakvlakken tussen filosofie, literatuur en kunst. Hij publiceerde eerder Murakami en het gespleten leven en is een veelgevraagd spreker.

Gert-Jan van der Heiden

Gert-Jan van der Heiden is hoogleraar metafysica aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij onderzoekt problemen uit de metafysica in het licht van recente ontwikkelingen in de fenomenologie en hermeneutiek.

Tim Miechels

Tim Miechels is promovendus in de metafysica en filosofische antropologie. Hij studeerde filosofie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Als filosoof is hij voornamelijk geïnteresseerd in de verhouding tussen filosofie en wetenschap.