De waarheid is dood. Leve de waarheid!

Leven we in het post-truthtijdperk?

Een tijd lang leek het dat we door de ontwikkeling van technologie en wetenschap dichter bij de waarheid zouden komen. En zo ook dichter bij elkaar. Dat pakt anders uit. De waarheid, als-ie er al is, lijkt verloren te gaan in een bodemloze put van informatie, nepnieuws, alternatieve feiten en kennisonrecht. Welke rol hebben filosofen, politici, journalisten, wetenschappers en burgers in het zoeken, vinden, spreken en respecteren van waarheid?

Lianne Tijhaar modereert. Met gastbijdragen van Tim de Mey, Frans de Haas, Jabik Veenbaas, Frans van Peperstraten, Peter Huijzer, Wytske Versteeg, Sigrid Wallaert, Hans Schnitzler, Ton Derksen, Cees Zweistra, Mario Veen, Leon Heuts, Lisa Herzog, Natascha Rietdijk, Martine Prange en Frank Meester.

Het vertrouwen in ‘de wetenschap’ en academische instituties is de afgelopen jaren verder afgenomen. Hoe komt dit? Is het te verklaren doordat we, in het enorme digitale landschap, zelf op zoek kunnen gaan naar ‘waarheid’? Daar hebben we toegang tot tal van verschillende wereldbeelden, elk met hun eigen waarheid en karakter. De logica van algoritmen trekt ons er dieper mee in deze bubbels, wordt er geroepen. Is het moeilijker om consensus te vinden in een maatschappij waarin het publieke debat is verschoven naar de digitale wereld? En wat betekent dit voor de politiek?

Deze vragen, over hoe de waarheid wordt bepaald en wie daarover gaat, onderzoeken we in deze filosofieweek. Wat bedoelde de filosoof Jean-François Lyotard precies met post-truth, en hoe kijken filosofen als Plato, Immanuel Kant, Michel Foucault naar waarheid en kennis? We bespreken verschillende theorieën en onderwerpen binnen het thema post-truth, met sprekers met relevante academische expertise. Zij doen actief onderzoek, of hebben in het verleden onderzoek gedaan naar onderwerpen als fact-free politics, post-truth, waarheidsverval, journalistiek, complottheorieën, politiek en digitalisering. De bijdragen zullen soms op elkaar aansluiten, soms juist verder van elkaar af staan. Dat vormt een vruchtbare bodem voor discussie en zodoende zijn er door de cursus heen klassikale discussies en gesprekken gepland, die worden begeleid door de moderator. Er is ruimte voor kritiek, nieuwe gedachtes, en natuurlijk vragen. Je leert als cursist je eigen standpunt kennen, en om dit ook juist te onderbouwen.

Voor wie?

Deze filosofieweek is voor iedereen met interesse in maatschappij en politiek, en met filosofische interesse in het begrip ‘waarheid’. We bespreken het thema ‘post-truth’ in brede zin; van wat waarheid precies is en hoe het tot stand komt, tot de concrete ‘problemen’ die post-truth met zich meebrengen. De cursus is daarom geschikt voor zowel mensen met een persoonlijke interesse, als professionals in aanverwante vakgebieden als journalistiek en politiek.

Wat leer je?

Aan het einde van de filosofieweek kun je uitleggen wat waarheidsverval is. Ook kun je de waarde van waarheid en kennis inschatten; zijn deze nu wel of niet van groot belang?

Je leert aan de hand van de lessen van verschillende docenten en klassikale discussies om een standpunt te vinden over het thema post-truth, en dit te onderbouwen en verdedigen. Je oefent je vaardigheid in debatteren: het klassikaal beargumenteren en het bekritiseren van bepaalde standpunten.

Je leert een open en kritische houding aannemen, bij het aanhoren van de bijdragen van de verschillende sprekers.

Je leert de visies van verschillende filosofen kennen op waarheid en kennis, zoals Jean-François Lyotard, Plato, Immanuel Kant en Michel Foucault.

Je leert hoe een abstract thema als ‘waarheid’ en het bestaan van verschillende waarheden concreet wordt en doorwerkt in maatschappij, politiek en het publieke debat. Je leert om dit aan de hand van actuele voorbeelden uit te leggen.

Programma

Dag 1: Introductie
Een inleidende dag. Vanuit de filosofie van Plato, Lyotard en Kant leggen we een filosofische basis over waarheid en kennis.

Dag 2: Tussen feiten en fictie
We duiken we dieper in het concept waarheid. Wat is waarheid, en hoe kan deze worden gebruikt en misbruikt? Wie bepaalt de waarheid en hoe houdt waarheid verband met machtsverhoudingen?

Dag 3: De waarheid van nu
Verschillende filosofen laten je vandaag zien hoe de waarheid niet voor iedereen hetzelfde is. Zijn er talloze verschillende waarheden? En hoe komen die tot stand?

Dag 4: Post-truth in de politiek
We bespreken de effecten van post-truth op de politiek. Of beter gezegd: hoe post-truth zich manifesteert in de politiek.

Dag 5: Reflectie
Vandaag reflecteren we op de week. Welke nieuwe inzichten hebben we opgedaan? Daarnaast is er ruimte voor gesprek en discussie.

Studiebelasting en lesmateriaal

Deze cursus bestaat uit 27 contacturen en (optioneel) enkele uren zelfstudie. Bij de cursus wordt een reader op de eerste dag ter beschikking gesteld. De teksten uit deze reader komen vooraf ook op onze Digitale Leeromgeving beschikbaar voor deelnemers aan deze cursus. Het is niet verplicht om deze teksten vooraf te hebben gelezen, maar het verdient wel aanbeveling om alvast een blik te werpen. Je zult dan meer uit de cursus kunnen halen.

Data

Maandag 13 oktober t/m vrijdag 17 oktober 2025

Aanvang maandag om 10.30 uur, einde vrijdag om 12.30 uur met een afsluitende lunch.

Arrangementen

Arrangement 1: € 939,78 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunch en koffie/thee).

Arrangement 2: € 1.167,58  (arrangement 1 + standaardkamer en ontbijt).

Arrangement 3: € 1.207,58 (arrangement 1 + pluskamer en ontbijt).

Arrangement 4: € 1.237,58 (arrangement 1 + comfortkamer en ontbijt).

Wil je korting? Schaf dan de Gold Card aan of kijk of je in aanmerking komt voor ambassadeurskorting.

Docenten

Lianne Tijhaar

Lianne Tijhaar studeerde Filosofie van Gedragswetenschappen en Forensische Orthopedagogiek. Ze is filosofiedocent aan de Universiteit van Amsterdam en Hogeschool Utrecht. Daarnaast is ze hoofdredacteur van Bij Nader Inzien en eindredacteur van geesteswetenschappen voor NEMO Kennislink. Voorheen was zij redacteur bij Filosofie Magazine en Wijsgerig Perspectief, was ze jurylid van de Socratesbeker en landelijk coördinator van de Maand van Filosofie. Ze treedt ook op als spreker, moderator en verhalermaker gespecialiseerd in het begrijpelijk en aantrekkelijk maken van complexe ideeën.

Wytske Versteeg 

Dr. Wytske Versteeg is schrijver, politicoloog en onderzoeker bij Universiteit Utrecht. Haar werk is in 8 talen vertaald en heeft meerdere prijzen ontvangen zoals de VrouwDebuutPrijs, Kellendonkprijs en de BNG Literatuurprijs. Terugkerende thema’s zijn filosofie, wetenschap, zingeving, familie, psychologie, migratie en klimaatverandering. Van haar hand verschenen onder andere Het Gouden Uur, Verdwijnpunt en Waar, over de kunst van het (niet)weten.

Frank Meester

Frank Meester is filosoof, schrijver en muzikant. Hij publiceerde meerdere succesvolle boeken en schrijft regelmatig voor Filosofie Magazine en de Volkskrant

Natascha Rietdijk

Natascha Rietdijk is Universitair Docent Ethiek en Politieke Filosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Onlangs promoveerde ze aan Tilburg University op een filosofisch onderzoek naar de invloed van zogenaamde 'post-truth'-prakijken op ons vermogen goed te navigeren in de wereld van kennis en informatie. Ze heeft artikelen gepubliceerd over gaslighting in de politiek, populisme en echokamers, vals evenwicht in de media en online emotionele manipulatie.

Marthe Kerkwijk

Marthe Kerkwijk is filosoof en programmamanager bij de Internationale School voor Wijsbegeerte. Ze studeerde aan de Universiteiten van Amsterdam en Londen, waar ze zich specialiseerde in sociale en politieke filosofie. Ze deed promotieonderzoek naar het werk van Jürgen Habermas. Ze geeft cursussen en lezingen over onder meer Hannah Arendt en Jürgen Habermas aan een breed publiek. Daarnaast schrijft ze voor iFilosofie en Trouw, en verscheen in 2023 een door haar hertaalde en ingeleide collectie essays van de Nederlandse rechtsfilosoof Clara Wichmann: Het recht tot straffen hebben we niet, bij ISVW Uitgevers.

Jabik Veenbaas

Jabik Veenbaas is dichter, schrijver, filosoof en vertaler. Hij schreef verschillende boeken op cultuurfilosofisch terrein. In 2013 verscheen van hem De Verlichting als kraamkamer, waarvoor hij een nominatie ontving voor de Socrates Wisselbeker, en in 2021 Odysseus’ onvoltooide reis, een intrigerend boek over de ontwikkeling van de figuur Odysseus in de wereldliteratuur. Begin 2025 publiceerde hij Meer dan mooie woorden. De moderne roman als levensgids, een werk over de verbindende thema’s in de grote romans uit de laatste honderd jaar.

Peter Huijzer

Peter Huijzer is redacteur bij de ISVW en werkt daarnaast als literair vertaler en filosofiedocent. Hij studeerde filosofie in Amsterdam, Parijs en Freiburg en vertaalde o.a. werk van Ludwig Wittgenstein, Emil Cioran en Karl Marx.

Sigrid Wallaert

Sigrid Wallaert is filosofe en werkt als FWO-onderzoeker aan de vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap van de Universiteit Gent. Als schrijver en spreker brengt ze filosofische duiding aan in het publieke debat. In 2023 verscheen haar boek Kwaad spreken. Wie gelooft de boze vrouw?.

Hans Schnitzler

Hans Schnitzler is filosoof, publicist, spreker en voormalig columnist voor de Volkskrant. Centrale thema’s in zijn werk zijn de invloed van digitalisering op de alledaagse leefwereld, ethiek, onderwijs en burgerschapsvorming. Eind 2021 publiceerde hij Wij nihilisten – een zoektocht naar de geest van digitalisering. In dit cultuurfilosofisch essay, dat de shortlist van de Socratesbeker 2021 haalde, onderzoekt hij de culturele wortels van het succesverhaal van Big Tech.

Mario Veen

Mario Veen is schrijver en filosoof. In Hoe Plato je uit je grot sleurt beschreef hij vanuit filosofisch perspectief het proces van groei en ontwikkeling dat we doormaken, onder andere in relatie tot de klimaat- en ecologische crisis. In zijn podcast Life From Plato’s Cave verkent hij interpretaties van Plato’s allegorie vanuit wetenschap, filosofie en kunst. Mario promoveerde op Discursieve Psychologie en Technology Assessment en deed onderzoek naar de rol van reflectie en filosofie in medisch onderwijs.

Lisa Herzog

Lisa Herzog is hoogleraar politieke filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Haar onderzoek richt zich op economische rechtvaardigheid, ethiek in organisaties en democratie in het bedrijfsleven. Voor haar werk kreeg zij in Duitsland onder andere de Preis für Philosophie und Sozialethik, de Schader-Preis en de Tractatus-Preis toegekend.

Martine Prange

Martine Prange is sinds 2016 hoogleraar Filosofie van mens, cultuur en samenleving aan Tilburg University. Ze publiceerde hen onder meer over Nietzsche en over vrouwenvoetbal, en schreef De waarheidscrisis.

Tim De Mey

Dr. Tim De Mey, universitair docent theoretische filosofie aan de Erasmus School of Philosophy. Hij was de eerste ISVW Fellow.

Frans de Haas

Frans de Haas is Hoogleraar Antieke en Middeleeuwse Wijsbegeerte aan de Universiteit Leiden.

Ton Derksen

Ton Derksen is emeritus-hoogleraar wetenschapsfilosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij publiceerde meerdere boeken over gerechtelijke dwalingen, onder meer bij ISVW Uitgevers.

Cees Zweistra

Cees Zweistra studeerde rechten en filosofie in Utrecht en Londen. Sinds 2016 organiseert hij met de stichting Centre Erasme cursussen, lezingen en een filosofische podcast. In 2019 promoveerde Cees aan de TU-Delft op een filosofisch proefschrift over de impact van technologie op onze identiteit en sociale relaties. Inmiddels is hij als docent verbonden aan de Erasmus Universiteit en schrijft hij boeken.

Leon Heuts

Leon Heuts (1969) studeerde journalistiek en filosofie en is hoofd Studium Generale aan de TU Delft. Eerder was hij hoofdredacteur van Filosofie Magazine en NEMO Kennislink. Hij schreef het essay Leve de chaos (2024) en samen met Herman de Regt De filosofie twittercanon, dat genomineerd werd voor de Socratesbeker 2013.